Του Αριστείδη Βικέτου

Στις 5 και  6 Δεκεμβρίου είχα την εξαιρετική   τύχη να βρεθώ για πρώτη φορά στα Μύρα της Λυκίας, στην Μ. Ασία, εκεί όπου έζησε και ποίμανε ο προστάτης των θαλασσινών και μια από τις σημαντικότερες μορφές του χριστιανικού αγιολογίου, ο Άγιος Νικόλαος.

Ο φετινός εορτασμός της μνήμης του Αγίου Νικολάου, στην έδρα της επισκοπής του, ήταν ιδιαιτέρως λαμπρός , γιατί προεξήρχε ο Οικουμενικός Πατριάρχης , Βαρθολομαίος. Στην βασιλική μετά τρούλου  του Αγίου, η οποία με τη σημερινή της μορφή κτίστηκε το 520, έγινε ο Εσπερινός και η Θεία Λειτουργία.

Η βασιλική (εκκλησία) είναι κτισμένη στα θεμέλια παλαιοτέρου πρωτοχριστιανικού ναού, στον οποίο λειτουργούσε ο Άγιος ως  Επίσκοπος. Η εκκλησία θεωρείται από τους ειδικούς το τρίτο σε σπουδαιότητα βυζαντινό κτίσμα της Ανατολίας.

Το αρχιτεκτονικό  αυτό αριστούργημα σήμερα βρίσκεται περίπου 10 μέτρα κάτω από τη στάθμη του εδάφους. Πλαισιώνεται βόρεια, δυτικά και νότια με στεγασμένο περιστύλιο σε σχήμα Π, που αποτελεί το νάρθηκα. Στο καθολικό προσκολλώνται 3 ακόμη παρεκκλήσια.

Στο Ιερό Βήμα, υψώνεται επιβλητικό μεγάλο σύνθρονο με 10 σκαλοπάτια. Όλος ο ναός είναι χωρίς πόρτες, χωρίς πύλες. Εικονοστάσι δεν υπάρχει. «Εικονοστάσι του, στεφάνι του και λουλούδια του είναι οι προσκυνητές  που συρρέουν από παντού», μας δήλωσε ο Μητροπολίτης Μύρων, Χρυσόστομος. Σήμερα ο η εκκλησία έχει μετατραπεί σε μουσείο.

Εντυπωσιακό είναι το θαυμάσιο δάπεδο με τα πολύχρωμα μαρμάρινα ψηφιδωτά σε γεωμετρικά σχήματα του 11ου αιώνα. Δεκαεννιά  τοιχογραφίες, παραστάσεις του Αγίου σε διάφορα σημεία είναι δυστυχώς οι περισσότερες κατεστραμμένες.

 Νοτίως του κυρίως Ναού και μέσα στο περιστύλιο, βρίσκεται  κενός/συλημένος  τάφος , που φέρεται ότι ήταν του Αγίου. Το βέβαιο είναι ότι το   ιερό σκήνωμα κλάπηκε από τους σταυροφόρους  της Δύσης και μεταφέρθηκε στο Μπάρι της Ιταλίας το 1087,  όπου ακόμα κρατείται.

Η πόλη των Μύρων, η οποία βρίσκεται ανάμεσα στον κόλπο της Μάκρης και στον κόλπο της Αττάλειας, υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της Λυκίας. Το όνομά της  κατά τον Στέφανο Βυζάντιο, πήρε από το «μύρο», ένα άσπρο λουλουδάκι,  που ακόμα συναντάται στους γύρω λόφους. Στην αρχαιότητα ήταν γνωστή σαν πόλη «λαμπροτάτη» και υπήρξε έδρα Μητροπόλεως με 33 Επισκοπές. Η  χρυσή εποχή των Μύρων είναι οι αιώνες 4ος  - 7ος, οπότε μεγαλούργησε ο Ελληνισμός και θριάμβευσε ο Χριστιανισμός.

Στα Μύρα σήμερα δεν υπάρχει ελληνικός πληθυσμός. Υπάρχουν Ορθόδοξοι από τη Ρωσία, την Ουκρανία και τη Γεωργία που ζουν στην περιοχή. Η αδιάσπαστη συνέχεια του Ελληνισμού στη Λυκία είναι ο Άγιος Νικόλαος, ο ναός, τα κτίσματα και οι μνήμες. «Είναι το παρελθόν που μας αιφνιδιάζει με τη δύναμη της επικαιρότητάς του», τονίζει ο Μύρων Χρυσόστομος. Όραμα του είναι να μη σβηστεί το παρελθόν, να σωθεί το μέλλον, να είναι  πλήρης προσκυνητών η Βασιλική του Αγίου Νικολάου τη μέρα της γιορτής του.

Ο αρχαιολογικός χώρος

Μετά την Θεία Λειτουργία, ανήμερα της εορτής του Αγίου Νικολάου , επισκέφθηκα τον  αρχαιολογικό  χώρο των Μύρων.

Η ακρόπολη των Μύρων βρίσκεται σε ένα απόκρημνο ύψωμα πίσω από το θέατρο. Οι οχυρώσεις της διακρίνονται σε δύο φάσεις: μία πρώιμη ελληνιστική (τέλος 4ου αι. π.Χ.) και μία ρωμαϊκή.

Το θέατρο, σύμφωνα με τον εξαίρετο Κωνσταντινουπολίτη  ξεναγό μου, Αλέκο Δεδέογλου, συνιστά ίσως το πιο εντυπωσιακό οικοδόμημα των Μύρων. Είναι ένα καθαρά ρωμαϊκό θέατρο με διάμετρο περίπου 110 μ. Το κοίλο του, αν και στηρίζεται στο βράχο, είναι κτιστό στο μεγαλύτερο μέρος του. Περιλαμβάνει ένα μόνο διάζωμα με 29 σειρές εδωλίων κάτω από αυτό και 6 σειρές εδωλίων επάνω από αυτό. Ενδιαφέρουσα είναι επίσης η επιγραφή στο δάπεδο της ορχήστρας, σύμφωνα με την οποία τα Μύρα υποχρεώνονται να πληρώνουν στο Κοινό των Λυκίων 7.000 δηνάρια ετησίως από τα έσοδα των δασμών.

Εκτός από το θέατρο, μεταξύ των σημαντικότερων αξιοθέατων σήμερα της πόλης είναι οι λαξευτοί τάφοι. Ορισμένοι από αυτούς είναι από τους πιο ωραίους και καλά διατηρημένους της Λυκίας. Οι τάφοι διακρίνονται σε δύο συγκροτήματα. Το πρώτο βρίσκεται επάνω στο βράχο στα δυτικά του θεάτρου, προς τη μεριά της θάλασσας. Ένα μέρος των τάφων είναι μικρά λαξεύματα που θυμίζουν κυψέλη, το μεγαλύτερο μέρος τους όμως ανήκει στον τύπο του οικίσκου, ενώ δε λείπουν κι εκείνοι των οποίων η πρόσοψη μοιάζει με ναϊκό οικοδόμημα. Μεταξύ των σημαντικότερων τάφων του συγκροτήματος αυτού συγκαταλέγεται , σύμφωνα με τον Αλέκο Δεδέογλου, αυτός , ο οποίος φέρει τρεις ανάγλυφες παραστάσεις: η αριστερή εικονίζει πολεμιστή τη στιγμή που φοράει τη στολή του, βοηθούμενος από κάποιο νεαρό που του δίνει την ασπίδα του. Η μεσαία αναπαριστά δύο γυμνούς πολεμιστές που ακουμπούν ο ένας στην ασπίδα και ο άλλος στο δόρυ του.

Η δεξιά τέλος απεικονίζει νεκρόδειπνο στο οποίο παρίστανται έξι άτομα. Σημαντικός επίσης είναι και ο τάφος , που παριστάνει νεαρό πολεμιστή, όρθιο και ακουμπισμένο στην ασπίδα και το δόρυ του, προς τον οποίο στρέφεται γυναικεία φιγούρα καθισμένη σε δίφρο και ηλικιωμένος άνδρας με χιτώνα και χλαμύδα.Το δεύτερο συγκρότημα βρίσκεται στα νοτιοανατολικά, προς τη μεριά του ποταμού Μύρου. Στο δεύτερο αυτό συγκρότημα ανήκει ο λεγόμενος Γραπτός τάφος, ο οποίος φέρει εντονότερα από άλλους τα ίχνη επιζωγράφισης στις ανάγλυφες φιγούρες του.

Κοντά στο θέατρο και τους λαξευτούς τάφους η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως πρόπερσι μια  μικρή  βυζαντινή εκκλησία, που ήταν «θαμμένη» κάτω από 18 πόδια λάσπης.  Η κατάσταση της εκκλησίας είναι εξαιρετική και αυτό  κάνει τους αρχαιολόγους  αισιόδοξους ότι μπορεί να βρουν και την υπόλοιπη αρχαία πόλη των Μύρων, σχεδόν ανέπαφη, όπως η Πομπηία. Η ανασκαφή εκτιμήθηκε ως πολύ σπουδαία και είχε γίνει πρωτοσέλιδο στους New York Times. Σύμφωνα με τον ξεναγό μου, Αλέκο Δεδέογλου, πιθανόν να πρόκειται για ταφικό παρεκκλήσιο , στο οποίο να είχε ταφεί ο Άγιος Νικόλαος