Tου Αριστείδη Βικέτου

Το αίσθημα της χαρμολύπης (χαρά και λύπη) ήταν διάχυτο  στην  τελετή υποδοχής των 173 κειμηλίων ( σπαράγματα ψηφιδωτών, τοιχογραφιών, εικόνες), που κλάπηκαν από μονές και ναούς στο κατεχόμενο από την Τουρκία τμήμα της Κύπρου και επαναπατρίστηκαν από την Γερμανία μετά από πολυετείς δικατικούς αγώνες. Η χαρά οφειλόταν στον επαναπατρισμό των κειμηλίων σχεδόν 40 χρόνια από την τουρκική εισβολή του 1974 και την εν συνεχεία σύληση τους από τον τούρκο αρχαιοκάπηλο Αϊντίν Ντικμέν.

 Την λύπη εξηγεί, αφενός το γεγονός ότι τα επαναπατρισθέντα κειμήλια έχουν υποστεί μεγάλη καταστροφή , και αφετέρου δεν μπορούν ακόμη , λόγω της συνεχιζόμενης τουρκικής κατοχής , να επιστρέψουν στον φυσικό τους χώρο  στις εκκλησίες από τις οποίες προέρχονται.

Όλοι όσοι πήραν μέρος στην τελετή υποδοχής των κειμηλίων αντίκρισαν τοιχογραφίες και ψηφιδωτά κομματιασμένα και βίαια αποσπασμένα από την θέση τους και εικόνες , που έχουν κοπεί για να πωληθούν σε περισσότερα τεμάχια και να αυξηθεί η αγοραστική αξία τους. Χαρακτηριστική περίπτωση τα βημόθυρα από το Καθολικό της μονής της Παναγίας του Τοχνίου από τις Μάντρες Αμμοχώστου, τα οποία, όπως επεσήμανε ο υπουργός Συγκοινωνιών, Τάσος Μητσόπουλος, , ενώ δεν έφεραν ζωγραφικό διάκοσμο , επικολλήθηκαν σε αυτά τμήματα εικόνας για να αυξηθεί η αξία πώλησης τους.

Σε χαιρετισμό στην τελετή ο κ. Μητσόπουλος κατέθεσε την μαρτυρία λειτουργών του Τμήματος Αρχαιοτήτων, οι οποίοι είδαν πρώτοι τα κειμήλια. « Όταν άνοιξαν τα κιβώτια, μέσα στα οποία μεταφέρθηκαν αυτά ( τα κειμήλια) από την Γερμανία, χρειάστηκαν αρκετή ώρα να συνέλθουν από το μέγεθος και την έκταση της καταστροφής» , είπε ο Κύπριος υπουργός.

Η τελετή της υποδοχής των κειμηλίων συνέπεσε με την παραμονή της ονομαστικής εορτής του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσοστόμου. Ο Μακαριότατος ευχαρίστησε όλους εκείνους, οι οποίοι συνέβαλαν στην επιστροφή των κειμηλίων, μεταξύ των οποίων το Υπουργείο Εξωτερικών, το Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων, το Τμήμα Αρχαιοτήτων, τη Νομική Υπηρεσία, την κυβέρνηση της Γερμανίας, το Βατικανό και ειδικά τον τέως Πάπα Βενέδικτο  16^ο, ο οποίος, όπως επεσήμανε ο κ. Χρυσόστομος « ενήργησε προς την κατεύθυνση του επαναπατρισμού των κειμηλίων».

Επίσης , ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος εξέφρασε  τη βεβαιότητα ότι θα ακολουθήσουν και άλλες, παρόμοιου τύπου, τελετές για υποδοχή επαναπατρισθέντων εκκλησιαστικών και αρχαιολογικών κειμηλίων,  τα οποία, όπως είπε, «πρέπει να επιστραφούν, αν θέλουν οι ευνομούμενες χώρες να είναι δίκαιες, δημοκρατικές και να απονέμουν δικαιοσύνη στους μικρούς».

Ανάμεσα στα κειμήλια είναι και τρείς εικόνες της θρησκευτικής ομάδας των Μαρωνιτών Κύπρου.Ο Αρχιεπίσκοπος Μαρωνιτών Ιωσήφ τόνισε ότι σήμερα είναι μέρα προσευχής και παράκλησης για την επανένωση της Κύπρου σε πνεύμα ελευθερίας , ειρήνης και αδελφφοσύνης. « Αυτό που θέλουμε είναι να αντιληφθούν όλοι ότι το ρόλο της χώρας μας στην περιοχή ανάμεσα στην Ευρώπη και την Μέση Ανατολή , μια περιοχή , που υποφέρει από διαιρέσεις, βία και πόλεμο» , είπε. Επίσης, ο Αρχιεπίσκοπος Μαρωνιτών επεσήμανε ότι η Κύπρος είναι «ένα σημείο ειρήνης και ελπίδας και μπορεί να συμβάλει στην κοινωνική και πνευματική ανανέωση της Ευρώπης».

Η αναπληρώτρια διευθύντρια του Τμήματος Αρχαιοτήτων Δέσπω Πηλείδου τόνισε ότι τα επαναπατρισθέντα κειμήλια αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής, πνευματικής και θρησκευτικής ζωής της Κύπρου και εξαιρετικά δείγματα βυζαντινής και μεταβυζαντινής εκκλησιαστικής τέχνης θα φυλαχθούν προσωρινά στο Μουσείο Βυζαντινής Τέχνης μέχρι να καταστεί δυνατή η επιστροφή τους στις κατεχόμενες εκκλησίες.

Η κ. Πηλείδου σημείωσε ότι  «η Οδύσσεια των σχεδόν 40 χρόνων πριν από τον επαναπατρισμό των έργων αυτών αποτελεί μια τρανταχτή μαρτυρία για τις δυσκολίες επίτευξης της επιστροφής τους και έχει αφήσει ανεξίτηλα τα σημάδια της ταλαιπωρίας στα θαυμαστά αυτά έργα».  Στην τελετή απεύθυνε χαιρετισμό ο διευθυντής του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ ,Ανδρέας Φυλακτού.

Ο πρέσβης της Ελλάδος στην Λευκωσία, Βασίλης Παπαϊωάννου, δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι παρακολούθησε με συγκίνηση την τελετή υποδοχής των ιερών κειμηλίων. Το μήνυμα είναι, είπε ο Έλληνας πρέσβης , ότι ο επιμένων στην διεθνή νομιμότητα νικά. Αυτό , σημείωσε, κατ’ επέκταση ισχύει και αναφορικά με την συνεχιζόμενη τουρκική κατοχή. «Ελλάδα και Κύπρος συνεχίζουμε τις προσπάθειες για να αποκατασταθεί η διεθνής νομιμότητα σε όλο το έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας, πράγμα που σημαίνει τον τερματισμό της τουρκικής κατοχής», τόνισε ο Έλληνας πρέσβης.

Ο διευθυντής του Βυζαντινού Μουσείου Γιάννης Ηλιάδης ανέφερε ότι  τα επαναπατρισθέντα κειμήλια θα εκτίθενται στο χώρο του Μουσείου τουλάχιστο μέχρι το τέλος του 2014, «για να μπορέσει ο κόσμος να τα δει, να αντιληφθεί το μέγεθος της καταστροφής», και παράλληλα θα συντηρούνται.

«Η έκθεση θα είναι ανοικτή για το κοινό και θα κρατήσει οπωσδήποτε μέχρι το τέλος του 2014, το οποίο έχει οριστεί και ως έτος κατεχομένων» είπε. Επεσήμανε δε πως  έχει συμφωνηθεί με το Τμήμα Αρχαιοτήτων, να καταβληθεί προσπάθεια, ειδικότερα σε ό,τι αφορά τις τοιχογραφίες  από τις δύο μεγάλες συνθέσεις,  την  «Ρίζα του Ιεσσαί»  και την «Δευτέρα Παρουσία»  από το Μοναστήρι του Αντιφωνητή,  αλλά και τα ψηφιδωτά της Κανακαριάς, να συντεθούν,  έτσι ώστε «και καλύτερα να προστατεύονται και ο κόσμος να μπορεί να αντιληφθεί πως ήταν πριν το 1974.

Ανέφερε ακόμη πως οποιαδήποτε απόφαση για το τι μέλλει γενέσθαι με τα κειμήλια θα ληφθεί από τον Αρχιεπίσκοπο και την Ιερά Σύνοδο.

Από τα 173 κειμήλια ξεχωρίζουν :

- Ο Απόστολος Θωμάς,  ψηφιδωτό , και άλλα τεμάχια ψηφιδωτών του 6ου αιώνα από την Παναγιά Κανακαριά

- Σπαράγματα τοιχογραφιών από την Παναγία Αψινθιώτισσα στο Συγχαρί, όπως το κεφάλι του Αγίου Ιγνατίου.

- Σπαράγματα τοιχογραφιών από τον ναό της Παναγίας Περγαμηνιώτισσας στην Ακανθού, του 12ου αιώνα.

-Σπαράγματα τοιχογραφιών από τον ναό της Αγίας Σολομονής στην Γιαλούσα , του 9ου αιώνα.

Τοιχογραφίες  από τον ναό της μονής του Αντιφωνητή , που τοποθετούνται μεταξύ 12^ου και 15ου αιώνα.).

- Αριθμός εικόνων και παλαιά χειρόγραφα.

Πριν από την επίσημη τελετή υποδοχής των κειμηλίων οι πρώτοι που τα είδαν ήταν σαράντα Ισπανοί, στελέχη του Συνεργατικού Πιστωτικού Ιδρύματος «Bandierra», οι οποίοι προηγουμένως είχαν γίνει δεκτοί από τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο. Ο επικεφαλής της ομάδας Χοσέ Αντόνιο προσέφερε στον Αρχιεπίσκοπο ως δώρο αγαλματίδιο της Παναγίας της Ζαραγόζα. Προσφωνόντας τον Αρχιεπίσκοπο ο Χοσέ Αντόνιο του είπε σε σπασμένα ελληνικά:  «Θέλουμε να επισκεφθούμε τα ίδια μέρη , στα οποία περπάτησαν και κήρυξαν τον λόγο του Θεού οι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας και ο Άγιος Λάζαρος». Χαρακτήρισε την Κύπρο «αδελφή γη», η οποία , είπε, προσπαθεί να κρατήσει ζωντανή την χριστιανική πίστη σε αυτό το απόμακρο κομμάτι της Ευρώπης. Καταλήγοντας , ο Χοσέ Αντόνιο διαβεβαίωσε τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο : « από σήμερα η Κύπρος θα αποτελεί ένα ιδιαίετρο κομμάτι της καρδίας μας».