Του Αριστείδη Βικέτου*

Σημαντικότατη μέρα για τους εκτοπισμένους από τις πατρογονικές εστίες Μορφίτες και την Κύπρο –μετά την 2^α Σεπτεμβρίου 2003 που λειτουργήθηκε για πρώτη φορά από τον Αύγουστο του 1974 ο Άγιος Μάμας της Μόρφου, θα είναι η προσεχής Τετάρτη, μέρα κατά την οποία ο Οικουμενικός Πατριάρχης, Βαρθολομαίος, θα εγκαινιάσει στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στην Θεσσαλονίκη  την έκθεση με θέμα  «Η τιμή του Αγίου Μάμαντος στη Μεσόγειο: Ένας ακρίτας άγιος ταξιδεύει». 

Την έκθεση οργανώνει  το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, σε συνεργασία με την Ιερά Μητρόπολη Μόρφου και τον Δήμο Μόρφου. Με την έκθεση, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τις 19 Ιανουαρίου 2014 θα «συνυπάρξουν» στην Θεσσαλονίκη ο μυροβλύτης πολιούχος της Μόρφου, Άγιος Μάμας, και ο μυροβλύτης  πολιούχος της νύμφης του Θερμαϊκού, Άγιος Δημήτριος.

Σε δηλώσεις στον «Φιλελεύθερο» ο Μητροπολίτης Μόρφου, Νεόφυτος, τόνισε ότι αποτελεί ιδιαίτερη τιμή ο εγκαινιασμός της έκθεσης από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, Βαρθολομαίο. «Ένας τόσο σημαντικός άνθρωπος, ο Προκαθήμενος της Ορθοδοξίας , καταδέχεται να εγκαινιάσει σε μια ταπεινή Μητρόπολη ,που βρίσκεται στην προσφυγιά, αυτή την έκθεση», ανέφερε ο κ. Νεόφυτος. Πέρα από την τιμή και την ευλογία από τον Πρώτο της Ορθοδοξίας τα εγκαίνια της έκθεσης εκ μέρους του δεν έχουν απλώς κάποιο συμβολισμό, σημείωσε ο κ. Νεόφυτος και υπογράμμισε : «Νομίζω είναι κάτι το προφητικό αυτό και το ερμηνεύω ως εξής: ο πρώτος ακρίτας της Ορθοδοξίας, που φυλάττει τα όρια της πίστεως μας, το ήθος και τον πόνο της Ρωμιοσύνης, είναι ο Οικουμενικός Πατριάρχης και ιδιαίτερα ο σημερινός». Τα όρια της πίστεως, του ήθους, της παιδείας μας σήμερα, σύμφωνα με τον Μητροπολίτη Μόρφου, δοκιμάζονται στην Κωνσταντινούπολη, στην Μόρφου και σε κάθε τόπο, «όπου ο χριστιανισμός και η ποιότητα δοκιμάζονται από την βαρβαρότητα».

Η έκθεση, λέει στον «Φιλελεύθερο» ο Μητροπολίτης Μόρφου , θέλει να στείλει το μήνυμα ότι ο Άγιος Μάμας «είναι ένας Άγιος , ο οποίος έχει καθορίσει την ζωή όλης της Μεσογείου και όλης της Ευρώπης, Ανατολικής και Δυτικής». Εμείς , προσθέτει, θέλουμε να αναδείξουμε την ευρωπαϊκή ταυτότητα μέσα από τον τρόπο, που την καθόρισαν και την καθορίζουν οι Άγιοι της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Η μια Θεία Λειτουργία στον Άγιο Μάμα , την ημέρα της μνήμης του , δεν φτάνει, αναφέρει  ο κ. Νεόφυτος και προσθέτει ότι χρειάζονται και άλλες, γιατί, τονίζει, «οι Θείες Λειτουργίες ωφελούν όλους , ελληνοκύπριους , τουρκοκύπριους , όλους όσους κατοικούν στην Κύπρο». Η Θεία Λειτουργία, εξηγεί ο Μητροπολίτης Μόρφου, είναι «ένα γεγονός ειρήνης , είναι προσευχή υπέρ του σύμπαντος κόσμου, δίνει ελπίδα και μέλλον σε αυτόν τον τόπο».

Στην έκθεση θα παρουσιαστούν τοιχογραφίες , εικόνες, έντυπα και άλλα τιμαλφή χριστιανικά κειμήλια , από την Κύπρο, την Ελλάδα και αλλού, που σχετίζονται με τον Άγιο Μάμα. Την  μεταφορά  των κειμηλίων από Κύπρο-Θεσσαλονίκη –Κύπρο ανέλαβε δωρεάν μεταγωγικό αεροσκάφος της Ελληνικής  Πολεμικής Αεροπορίας  μετά από ενέργειες  του Έλληνα πρέσβη, Βασίλη  Παπαϊωάνου, ο οποίος θα παραστεί στα εγκαίνια της έκθεσης.  

Το σημαντικότερο κειμήλιο είναι η Ευλογία Αγίου  Μάμαντος, 6ος αιώνας από μόλυβδο, την οποία έφεραν στην Ελλάδα οι πρόσφυγες από την  Καισάρεια της  Μ. Ασίας και προσφέρθηκε για την έκθεση από το  Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών, όπου φυλάσσεται .‏

Η έκθεση διαρθρώνεται σε επτά ενότητες και έντεκα υποενότητες. Αρχικά δίνεται το στίγμα της ταυτότητας του Αγίου Μάμα , που μαρτύρησε στην Καισάρεια της Μ. Ασίας στα χρόνια του Αυρηλιανού (270-275) και γίνεται αναφορά στην καταγωγή του εικονογραφικού τύπου του Αγίου ως έφηβου βοσκού.

Το κύριο μέρος της έκθεσης επικεντρώνεται στη διάδοση της τιμής του Αγίου Μάμα στην Κύπρο, την Κωνσταντινούπολη, την ανατολική Μεσόγειο και την Ελλάδα. Παρουσιάζονται τα κύρια χαρακτηριστικά της τιμής του Αγίου στην Ανατολή με έμφαση στην Καισάρεια και την Κωνσταντινούπολη, καθώς και η τιμή του  στην Κύπρο και το μεγάλο προσκύνημα της Μόρφου. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη σχέση του Αγίου με τον πολιούχο  της Θεσσαλονίκης, Άγιο Δημήτριο. Παρουσιάζεται, επίσης, η διάδοση της τιμής του Αγίου Μάμαντος  στον ελλαδικό χώρο, μέσα από τη συστηματική καταγραφή τοπωνυμίων, οικισμών, ναών, απεικονίσεών του κυρίως σε τοιχογραφίες και φορητές εικόνες.

Τέλος, η έκθεση κλείνει ανιχνεύοντας την παράλληλη διάδοση της τιμής του Αγίου στη δυτική Μεσόγειο. Με κέντρο τον καθεδρικό ναό στην πόλη Langres στη Γαλλία, όπου φυλάσσεται τμήμα της κάρας του Αγίου, λάφυρο των Σταυροφόρων μετά την άλωσή της Κωνσταντινούπολης το 1204, αναπτύσσεται ένα δίκτυο τόπων και ναών αφιερωμένων στον Άγιο στην Ιταλία,  Γαλλία, Ισπανία και Πορτογαλία.

Παράλληλα με την έκθεση κειμηλίων  για τον Άγιο Μάμα θα παρουσιαστεί και φωτογραφική έκθεση με θέμα :  «Μόρφου: Η σύληση και καταστροφή της πανάρχαιας κληρονομιάς».

*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ» στις 20.10.2013