Θα ήθελα εδώ να δούμε τη σχέση των Ακριτών με το Όρος Αμανός και πως οι Ακρίτες επηρεάζουν μετά τον έβδομο αιώνα την Κύπρο, συμβάλλοντας έντονα στην πνευματική διαμόρφωσή της. Σχετικά με τους Μαρδαΐτες, αναφέρει ο Χρήστος Μακρυπούλιας²⁴: «Οι Μαρδαΐτες εμφανίζονται στο ιστορικό προσκήνιο τον 7ο αι. και οι απόψεις για την καταγωγή τους διίστανται. Κατά την επικρατέστερη άποψη ταυτίζονται με τους Djaradjima, που κατοικούσαν στο όρος Αμανός η Μαύρο Όρος (αραβικά Lukkam) της Συρίας και στις ελώδεις περιοχές βόρεια της Αντιοχείας. Το όνομα τους Djaradjimani προερχόταν είτε από μία ονομασία της επαρχίας Gurgum, στην περιοχή της Γερμανικείας, είτε από μία μικρή πόλη ανάμεσα στο Αλέπιον (Χαλέπι) και την Αλεξανδρέττα, την Djurdjuma, προπύργιο των Djaradjima, την οποία κατέστρεψαν οι Άραβες το έτος 708, όταν κατέπνιξαν την εξέγερση που είχαν υποκινήσει και ενισχύσει οι Βυζαντινοί».

 

Όταν το 688 υπογράφεται μεταξύ αυτοκράτορα Ιουστινιανού Β' και Άραβα χαλίφη Αμπντ αλ-Μαλίκ η συνθήκη απομάκρυνσης των Μαρδαϊτών από περιοχές του Λιβάνου και της Συρίας, μέρος του πληθυσμού αυτού μεταφέρεται στην Αττάλεια, απέναντι από τον κόλπο της Μόρφου. Αξίζει να αναφέρουμε ότι στα μέρη που κατοικούσαν οι Μαρδαΐτες, ανατολικά της Τρίπολης του Λιβάνου, τα οποία και επισκέφθηκα, υπάρχουν μέχρι σήμερα 30 προσκυνήματα προς τιμήν του αγίου Μάμαντος.

 

Παρά τις επικρίσεις για τη συμφωνία μεταξύ Ιουστινιανού Β' και Αμπντ αλ-Μαλίκ, η μεταφορά των Μαρδαϊτών στην Κύπρο, θωράκισε το νησί κατά τις αραβικές επιδρομές. Γράφει σχετικά ο Σάθας: «…οι την φρούρησιν της νήσου αναλαβόντας Στρατιώται ήσαν εκ των περί τον Ταύρον απελατών η μαρδαϊτών πολλά πείθουσι α) τα εν Κύπρω περισωθέντα μέχρις ημών απελατικά άσματα πληρέστερα η αλλαχού, β) αυτή η φερομένη υπό των χρονογράφων θαυμασία μετανάστευσις εκ του Ταύρου εις την νήσον του απελατικού πάτρωνος αγίου Μάμαντος γ) η από του κοινού κατά των Σαρακηνών σύμπραξις των εν Κύπρω και των εν Ατταλεία φρουρούντων Μαρδαϊτών… οι Άραβες δεν κατόρθωσαν να παγιώσωσιν καθ’ εν Κύπρω την δυναστείαν αυτών ως εν Κρήτη, χάρις εις τους φρουρούντας ταύτην Κιβηρραιώτας και Μαρδαΐτας, των οποίων η ιστορία μετ’ επαίνων αναγράφει τας αριστείας, η δε Εκκλησία εορτάζει την μνήμην αυτών»²⁵.

 

Ένα από τα άσματα στα οποία αναφέρεται ο Σάθας, είναι και το άσμα του Αρμούρη, το οποίο κατά τους ειδικούς είναι το αρχαιότερο ακριτικό τραγούδι. Απαντάται μόνο στην Κύπρο και την Κάρπαθο. Ο ήρωας του, Διγενής Ακρίτας, καταδιώκει το Σαρακηνό και, όπως λέει το άσμα «εκεί τον εκατέφθασεν εις στης Συρίας την Πόρτα». Η Πόρτα της Συρίας είναι οι Συριακές Πύλες, οι κατ’ άλλους Αμανικές Πύλες, που συνδέουν τη Συρία με την Κιλικία. Σχετικά, γράφει ο καθηγητής Νικόλαος Κονομής: «ο τόπος που ο Διγενής πολέμησε αυτούς τους εχθρούς είναι τα στενά της Καππαδοκίας και Κιλικίας και το επίθετο του ’Καππαδοκευς’, θυμίζει το αιώνιο πεδίο μαχών μεταξύ Αράβων και Βυζαντινών»²⁶.

 

Οι Μαρδαΐτες έφεραν μαζί τους και την τιμή προς τους δικούς τους αγίους, ιδιαιτέρως τους αγίους Γεώργιο και Μάμα. Τον 10ο αιώνα, Ακρίτες ιδρύουν το καστρομονάστηρο του αγίου Γεωργίου του Οριάτη (Ρηγάτη) πλησίον της Κυράς Μόρφου²⁷. Σημειωτέον ότι Οριάτης σημαίνει ο των ορίων, δηλαδή αυτός που φυλάττει τα σύνορα, ο Ακρίτας.

 

Αφίξεις προσφύγων από τα μέρη της Ανατολής έχουμε και κατά τον 11ο αιώνα. Οι πρόσφυγες αυτοί μεταφυτεύουν στην Κύπρο την ιδιαίτερη ευλάβεια προς διαφόρους αγίους. Γράφει σχετικά ο καθηγητής Θεόδωρος Γιάγκου στην εισαγωγή των Συγγραμμάτων του Αγίου Νεοφύτου, που εξέδωσε η Ιερά Μονή Αγίου Νεοφύτου: «Ήταν επίσης η Κύπρος το φυσικό άσυλο των απειλουμένων από το Ισλάμ χριστιανών της Συρίας και της Κιλικίας. Αυτό το άσυλο λειτούργησε κυρίως μετά την πτώση της Αντιοχείας στους Σελτζούκους Τούρκους 1084, οπότε άρχισε να παρακμάζει ο μοναχισμός του παλαιφάτου Πατριαρχείου της Αντιοχείας, που για έναν αιώνα 970-1084 είχε τη δυνατότητα να αναπτυχθεί ελεύθερα, και αναπτύχθηκε, κάτω από την προστασία της Κωνσταντινουπόλεως. (...) Η Κύπρος προσφερόταν ως ένας ιδανικός χώρος, καθόσον ήταν ακόμα ελεύθερη στα χέρια του αυτοκράτορα».

 

Επίσης, ο J. Darrouzes υποστηρίζει ότι «η πνευματική ενδοχώρα της Κύπρου ευρίσκεται απέναντι στην Παλαιστίνη, στην Αντιόχεια και στις νότιες περιοχές της Μικράς Ασίας». Η διαπίστωση αυτή του Darrouzes συνοψίζει μια πραγματικότητα που διήρκεσε για αιώνες.