Ακρίτες και Αμανός

Όπως γνωρίζουμε, το θέμα των Αλαμάνων αγίων απασχόλησε αρκετούς ιστορικούς, ερευνητές και αγιολόγους, οι οποίοι αναζήτησαν την καταγωγή και τον χρόνο άφιξής τους στην Κύπρο. Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι σε σχέση με το θέμα αυτό έχουν επικρατήσει δύο κυρίως απόψεις. Η πρώτη υποστηρίζει ότι οι άγιοι αυτοί προέρχονται από την Αλαμανία, τη Γερμανία, ενώ η δεύτερη ότι προέρχονται από την Παλαιστίνη.

Προσωπικά, πίστευα ανέκαθεν ότι η άποψη περί Γερμανών αγίων ήταν λανθασμένη. Αισθανόμουν βαθύτατα ότι οι άγιοι αυτοί ουδεμία σχέση είχαν με τη Γερμανία, αλλά με τα μέρη και την παράδοση της καθ’ ημάς Ανατολής.

 

Αρκετά καταγραμμένα γεγονότα, μας κατευθύνουν προς την άποψη αυτή. Ο Θεοφάνης ο Ομολογητής, για παράδειγμα, γράφει στη Χρονογραφία του ότι κατά την περίοδο 812-816 «πολλοί από τους Χριστιανούς της Παλαιστίνης, μοναχοί και λαϊκοί, καθώς και απ' όλη την Συρία έφθασαν στην Κύπρο, θέλοντας να γλιτώσουν από τα πολλά παθήματα που υφίσταντο από τους Άραβες. (...) Αρκετοί Χριστιανοί δέχθηκαν μαρτυρικό θάνατο. Άλλοι πήγαν στην Κύπρο και από κει στην Κωνσταντινούπολη. (...) Ο βασιλιάς δώρισε μια σημαντική μονή σ' εκείνους που είχαν έλθει στην Πόλη, ενώ σε όσους παρέμειναν στην Κύπρο, τόσο μοναχούς όσο και λαϊκούς, έστειλε τάλαντο χρυσού και φρόντισε να τους παράσχει πολλά από κάθε άποψη»²⁰.

 

Τα ίδια γεγονότα περιγράφει και ο Λεόντιος Μαχαιράς στο Χρονικόν του: «Όνταν οι Σαρακηνoί επήραν την γην της επαγγελίας, τότε εβγήκαν οι πτωχoί οι χριστιανoί απού εγλιτώσαν και επήγαν όπου ηύραν καταφύγιν• ήσαν αρχιεπισκόποι, επισκόποι, ιερείς και λαϊκοί, και επήγαν όπου φτάσαν. Και ήρταν και εις την περίφημον Κύπρον μία συντροφία, όπου ήσαν τ' (300) ονομάτοι, και γροικώντας ότι Έλληνες εφεντεύγαν τον τόπον, δια τον φόβον επήγαν εις το έναν μέρος και εις το άλλον, και εσγάψαν την γην και εμπήκαν μέσα, και επροσεύχουνταν τω Θεώ. (...) Και εποθάναν εις το αυτόν νησσίν, και πολλoί εξ αυτών τους εφανερώθησαν δι’ αγγέλου, άλλοι δια τα θαυμαστά θαύματα»²¹.

 

Ο ίδιος χρονικογράφος, αναφερόμενος στους αγίους Φανέντες, στην περιοχή Κερύνειας, λέει: «και είναι από εκείνους τους 300 που έφυγαν από την Συρία». Δηλαδή, ο Μαχαιράς μας αποκαλύπτει εδώ για μοναδική φορά τον τόπο προέλευσης των 300 Πατέρων.

Επίσης, στον Κώδικα του Λονδίνου²² αναφέρονται πρόσφυγες ασκητές της Συροπαλαιστίνης που έφτασαν στην Κύπρο.

 

 

Στον χάρτη του Κλαυδίου Πτολεμαίου, που εκδόθηκε το 1541, απεικονίζεται και το Όρος Αμανός και επί του όρους βλέπουμε την πόλη Γερμανικία. Πρόκειται για πόλη που ιδρύθηκε ως χιττική πόλη-κράτος περίπου το 1000 π.Χ. κι αργότερα στα χρόνια των Ρωμαίων και των Βυζαντινών αυτοκρατόρων αποκαλείτο Γερμανικία. Οι Τούρκοι την ονόμασαν Μαράς και το 1973 τη μετονόμασαν σε Καχραμανμαράς, που στα τουρκικά σημαίνει «ήρωας».

 

Εν όψει των προαναφερθέντων, πιστεύω ότι ερευνητές όπως ο Κ. Σάθας και ο Κ. Κύρης, και άλλοι ιστορικοί, ματαίως έψαχναν την προέλευση των Αλαμάνων αγίων από τη Γερμανία της Δυτικής Ευρώπης. Πιστεύω ότι είναι καιρός η έρευνά μας να στραφεί προς το Αλαμανός Όρος η Μαύρο Όρος και στην εκεί πόλη Γερμανικεία.

 

Σε σχέση με την ονομασία των εν λόγω αγίων στην Κύπρο, των Αλαμανών, ας σημειωθεί και ένας άλλος παραλληλισμός. Στην γαλλική γλώσσα το Όρος Αμανός αποδίδεται με το αρσενικό άρθρο «le», το οποίο, λόγω του ότι η λέξη Amanos αρχίζει με φωνήεν, υφίσταται τον κανόνα της έκθλιψης, όπως και στα ελληνικά. Έτσι, στη γαλλική το Αμανός προφέρεται «L’Amanos». Η αναφορά στο Αμανός μετά από την πρόθεση «σε», που στα γαλλικά είναι «à», γίνεται λοιπόν «à l’Amanos», φράση που σημαίνει «στο Αμανός». Στ’ αυτιά δε ανθρώπων που μιλούν την ελληνική, αυτό ακούγεται ακριβώς ως «Αλαμανός». Από το «Αλαμανός» μέχρι το «Αλαμάνος», όπως ονομάστηκαν οι άγιοί μας, η διαφορά είναι μόνο ένας τόνος. Άραγε η προσωνυμία που χρησιμοποίησαν οι Κύπριοι για να χαρακτηρίσουν τους εν λόγω αγίους, οφείλεται και σε κάποια επίδραση από την γαλλική; Αυτό παραμένει μια υπόθεση που πρέπει να διερευνηθεί από την πλευρά των γλωσσολόγων, δεδομένου μάλιστα ότι η γαλλική γλώσσα ήταν παρούσα στην Κύπρο από τον 12ο αιώνα.

 

Το Όρος Αμανός, η Μαύρα Όρη, ήταν μοναστικό κέντρο μέχρι και τον 13ο αιώνα, κάτι σαν το Άγιο Όρος της καθ’ ημάς Ανατολής²³. Στο τεράστιο αυτό βουνό συνυπήρχαν μοναχοί ορθόδοξοι Ρωμιοί με Αρμένιους Χαλκηδονίους μοναχούς (τζάτι), Γεωργιανούς, αραβόφωνους ορθοδόξους και άλλους. Σε καιρούς πολέμων και ιστορικών αναταράξεων, πολλοί από τους μοναχούς των κέντρων αυτών βρίσκουν καταφύγιο στην Κύπρο. Από το Όρος Αμανός και την ευρύτερη περιοχή του, μας έρχονται μετά τον έβδομο αιώνα κατά το Μαχαιρά «οι λας των αρμάτων», δηλαδή Ακρίτες, Απελάτες και Μαρδαΐτες. Στη συνέχεια, μέσω Αττάλειας, σε συνεργασία με το ναυτικό σώμα των Κιβεριωτών, προστατεύουν την Κύπρο και κατορθώνουν να μη γίνει ποτέ αραβοκρατούμενη.