Μοναστήρια Μαύρου Όρους - Αλαμανού Όρους:

Μέχρι τον 13ον αι. υπήρχαν αρκετά μοναστήρια Ελλήνων και Λατίνων με ένα σεβαστό αριθμό μοναχών από πολλές εθνικότητες.⁶»

Μερικά από τα μοναστήρια-ναοί-ασκητήρια που εντοπίσαμε στην περιοχή του Αλαμανού - Μαύρου Όρους ήταν τα εξής:

 

1. Μονή Αγίου Συμεών του Θαυμαστορείτου

 

Πρώτο και σημαντικότερο, ο Άγιος Συμεών ο Θαυμαστορείτης. «Το παγκόσμιο προσκύνημα» που αγίασε ο νέος στυλίτης Συμεών τον 6ο αι., η αγία μητέρα του Μάρθα και πληθώρα μαθητών αυτού, Ρωμιών, Γεωργιανών, Παλαιστινίων, Λατίνων, Αρμενίων (οι λεγόμενοι Χαλκηδόνιοι Τζιάτοι). Βιογράφος του Αγίου Συμεών Θαυμαστορείτου είναι ο Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντίας Αρκάδιος που έλκει την πνευματική του καταγωγή από το Θαυμαστορείτη Συμεών. Το 1177 ο μοναχός Ιωάννης Φωκάς σε προσκυνηματική του ιεραποδημία στη Συροπαλαιστίνη περιγράφει «εν συνόψει τον απ’ Αντιοχείας μέχρις Ιεροσολύμων κάστρων και χωρών Συρίας, Φοινίκης και των κατά Παλαιστίνην Αγίων Τόπων». Στην αρχή του προσκυνήματός του φθάνει στην «περί τον Ορόντην Θεούπολιν Αντιόχου» —δηλαδή στην Αντιόχεια. Γράφει: «Εντεύθεν το περιβόητον της Δάφνης προάστειον παντοίων φυτών περιστεφανούται αναδρομή, και το Θαυμαστόν εστίν όρος, ου πολιστής ο θαυμαστός Συμεών. Τούτοις ομορεί το Μαύρον όρος και ο Σκόπελος, εν οις πάλαι μεν πολλοί θεοφιλείς άνθρωποι τον Θεόν εκζητήσαντες εύρον, και νυν των σωζομένων εισί, και τας λόχμας των αυτών οικούσιν ορέων, εκείνου της καλλονής εφιέμενοι.⁷» Αναφέρεται στο φημισμένο προάστιο της Δάφνης στο Θαυμαστό Όρος, ως κέντρο ασκητών, στην Κασταλία πηγή, στον ποταμό Ορόντη, στη Ρωσώ, στον Σκόπελο και στον Καύκασο, καθώς και στο μοναστικό ίδρυμα του Οσίου Συμεών του νέου Στυλίτη η Θαυμαστορείτη, πάνω στην κορυφή του Θαυμαστού Όρους, που έχει υψόμετρο 479 μ.

 

2. Σπήλαιο - ασκητήριο αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου

 

Στην ευρύτερη περιοχή της Αντιοχείας, στο Μαύρο Όρος, στα σπήλαια του όρους Σίλπιος και στις όχθες του ποταμού Ορόντη ζούσαν πολλοί μοναχοί ως αναχωρητές, ανά δύο η ανά τρεις, ως κοινοβιάτες. Στο όρος Σίλπιος αναχώρησε και έγινε μοναχός το 372 ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος⁸. Από τα αγιασμένα αυτά μέρη της ευρύτερης Αντιόχειας έλκουν την πνευματική τους καταγωγή οι Χρυσοστομίτες πατέρες του Κουτσοβέντη στον Πενταδάκτυλο.

 

3. Μονή Ροϊδίου στο Μαύρο Αλαμανό Όρος

 

Μονή που ίδρυσε ο μοναχός Νίκων ο Μαυρορείτης. Ο Νίκων γεννήθηκε γύρω στο 1025, «εις τα αντίπερα μέρη της Κωνσταντινουπόλεως». Παρακινούμενος από το πνεύμα της ξενιτείας, όπως λέει ο ίδιος, αναχώρησε προς την Ανατολή για το Μαύρο Όρος, του οποίου η φήμη για τους εκεί ασκητές έφθανε μέχρι την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, όπου υποτάχθηκε στον Λουκά, τον μετέπειτα μητροπολίτη Αναζάρβεως. Ο Λουκάς ως μοναχός είχε ζήσει για κάποιο χρονικό διάστημα στη σπηλιά του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου «εις τα ανώτερα μέρη της Αντιοχείας»⁹. Ο Νίκων είχε στη διάθεσή του την πλούσια βιβλιοθήκη της Μονής του αγίου Συμεών στο Θαυμαστό Όρος, στην οποία μονή έζησε για πολλά χρόνια. Εκεί συνέλεξε διάφορα τυπικά μονών, με αποτέλεσμα να γίνει ένας πρώιμος, τρόπον τινά, λειτουργιολόγος. Στη συνέχεια τον βρίσκουμε στο Μαύρο Αλαμανό Όρος στη Μονή της Θεοτόκου του Ροϊδίου, όπου και διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με τους ορθόδοξους Αρμένιους τους επιλεγόμενους «Τζιάτους»¹⁰. Ο Νίκων ο Μαυρορείτης διατηρεί αλληλογραφία με τον ηγούμενο του Κουτσοβέντη «κύρη Γεώργιο». Ο Νίκων προσφωνεί το Γεώργιο «πνευματικέ τίμιε πάτερ», ο δε ίδιος σε σχέση με τον Γεώργιο ταπεινώς δέχεται να είναι το ανάξιο παιδί του¹¹.

 

4. Γεωργιανοί Μοναχοί

 

Η εκκλησία της Γεωργίας για αιώνες υπαγόταν στο Πατριαρχείο Αντιοχείας. Πολλοί Γεωργιανοί μοναχοί συνδέονταν με ασκητικές μορφές του Θαυμαστού Όρους και του Μαύρου Όρους. Παράδειγμα της σχέσης των Γεωργιανών μοναχών με τα μοναστικά κέντρα του Μαύρου και Θαυμαστού Όρους στη βόρεια Συρία είναι ο άγιος Γεώργιος ο Αγιορείτης τον 11ο αι. Γεννήθηκε στη Γεωργία το 1009, σπούδασε αρχικά στην πατρίδα του και στην Κωνσταντινούπολη για 12 ολόκληρα χρόνια. Έγινε μοναχός στο Μαύρο Όρος της Συρίας. Μετά από τρίχρονη παραμονή του εκεί, εγκαταστάθηκε στη Μονή Ιβήρων-Γεωργιανών το 1040 στο Άγιο Όρος. Μετά από 4 χρόνια ενθρονίστηκε 10ος ηγούμενός της και παρέμεινε σ’ αυτή τη θέση έως το 1056. Αυτή τη χρονιά παραιτήθηκε από τα καθήκοντά του, εγκατέλειψε το Άγιο Όρος και εγκαταστάθηκε εκ νέου στο Μαύρο Όρος προκειμένου να μεταφράζει τα εκκλησιαστικά κείμενα από τα ελληνικά στα γεωργιανά. Το 1060 επισκέφθηκε την πατρίδα του και πραγματοποίησε σημαντικές εκκλησιαστικές μεταρρυθμίσεις. Χάρη στην τέλεια γνώση των ελληνικών κατάφερε να εμπλουτίσει τη γεωργιανή γλώσσα με τη μετάφραση όλων των σημαντικών κειμένων της εκκλησιαστικής γραμματολογίας. Ο βίος του, που γράφτηκε μετά την κοίμησή του, προοριζόταν για τους Γεωργιανούς μοναχούς, όχι μόνο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αλλά και της Αντιοχείας και Συρίας.

 

Η μεταφραστική δραστηριότητα των Γεωργιανών μοναχών του Μαύρου και Θαυμαστού Όρους αγκαλιάζει και την Κύπρο. Το 977 Γεωργιανοί μοναχοί μεταφράζουν στη Θεομόρφου τον Πνευματικό Λειμώνα του Ιωάννου Μόσχου¹². Αυτή την εποχή, τον 10ο αι., ανοικοδομείται η γεωργιανή μονή της Γυαλιάς κοντά στην Πόλη Χρυσοχούς¹³. Τα μοναστήρια των Γεωργιανών στην Κύπρο συνδέονταν πνευματικά με τα μοναστικά κέντρα της βόρειας Συρίας και εννοώ του Αγίου Συμεών του Θαυμαστορείτου από τον 6ο αι. και του Νίκωνος του Μαυρορείτου τον 11ο-12ο αι. Οι σχέσεις, λοιπόν, με το Μαύρο και Θαυμαστό Όρος, είναι μακρές βαθιές και αδιάλειπτες μέχρι και τον 13ο αι.

 

5. Μονή των Καστανών στο Μαύρο Όρος

 

6. Εκκλησία Αγίου Παντελεήμονα

 

7. Εκκλησία Αγίου Σπυρίδωνα

 

8. Εκκλησία Αγίου Μελετίου

 

9. Εκκλησία Αγίου Γεωργίου, 12ος αι.¹⁴

 

10. Μονή Προφήτη Ηλία, 1023¹⁵

 

Ο Τζιακ Ντι Φίτριχ το 1244 αναφέρει ότι οι μοναχοί αντιγράφουν χειρόγραφα, όπως η ερμηνεία του Ιωάννου Χρυσοστόμου στο κατά Ματθαίον ευαγγέλιο.

 

11. Μονή Παναγίας, η οποία ανήκε στους Jarajema¹⁶

 

12. Εκκλησία Αγίου Ευσεβίου στον Σκόπελο¹⁷

 

12. Εκκλησία Αγίου Θεοδοσίου Αντιοχείας στον Σκόπελο¹⁸

 

Όλες οι ως άνω μονές-εκκλησίες-ασκητήρια καταδεικνύουν ότι τα βουνά και οι λόφοι που περιβάλλουν την Αντιόχεια και τον κόλπο της Αλεξανδρέττας είναι ένα τεράστιο μοναστικό κέντρο ήδη από τον 6ο αι. και με μία παύση μετά την έναρξη των αραβικών επιδρομών (το 638), ακμάζουν και πάλι το 1060 μέχρι και το τέλος του 13ου αι.¹⁹

 

Η Κύπρος, σε απόσταση ολίγων χιλιομέτρων από τη βόρεια Συρία, είχε δίπλα της ένα τεράστιο μοναστικό κέντρο, το οποίο οι ιστορικοί αγνόησαν, παρέκαμψαν η δεν επεσήμαναν. Αυτό το κέντρο είναι η Αντιόχεια με το Θαυμαστό Όρος του αγίου Συμεών του νέου Στυλίτου, ο Σκόπελος, η Ρωσσώ, το Πιέριο Όρος και εξαιρέτως το Μαύρο Όρος ή όπως αλλιώς λεγόταν από τους Φράγκους και τους Αραβοφώνους Αλ-Αμανός.