Ἀρχιμανδρίτης Φώτιος Ἰωακεὶμ

«Ὁ Ταξιάρχης τῶν ἄνω Δυνάμεων,

Πανήγυρη φαιδρὰ καὶ ἡμέρα πανσεβάσμια ἡ παροῦσα, ἀγαπητοί μου ἐν Κυρίῳ ἀδελφοί. Σήμερα ἡ ἁγία τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησία τιμᾶ καὶ γεραίρει δοξολογικὰ τὸ μέγιστο ἐν Χώναις θαῦμα τοῦ παμμεγίστου Ἀρχαγγέλου Μιχαὴλ καὶ δοξάζει τὸν Θεό, τὸν θαυμαστὸ καὶ μέσῳ τῶν ἀγγέλων καὶ μέσῳ τῶν ἁγίων Του.

Γι᾽ αὐτὸ καὶ συναθροιστήκαμε κι ἐμεῖς ἀπόψε στὸν περικαλλῆ τοῦτο ναὸ τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαὴλ τοῦ εὐλογημένου παλαίφατου χωριοῦ σας τῆς Πλατανιστάσας, γιὰ νὰ τιμήσουμε τὸν πρῶτο, τὸν πρωτοστάτη τῶν ἀσωμάτων ἀγγέλων Μιχαήλ, τὸν ἑστιάτορα καὶ προέξαρχο τῆς λαμπρῆς αὐτῆς ὁμήγυρης μαζὶ καὶ πανήγυρης.

Ὁ Θεός μας εἶναι ἀγάπη, εἶναι ἡ ἀγάπη: «Ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστίν», κατὰ τὴν ὑψήγορη τοῦ μαθητῆ τῆς ἀγάπης ρήση (Α´ Ἰω. 4, 8). Καί, ἀπὸ αὐτή του τὴν ἀγάπη κινούμενος, θέλησε νὰ δημιουργήσει ὑπάρξεις λογικές, ποὺ νὰ μετέχουν στὴ Χάρη Του. Ταυτόχρονα, ὁ Θεὸς εἶναι Φῶς, «τὸ Φῶς τὸ ἀληθινὸν» καὶ προαιώνιο: «ὁ Θεὸς φῶς ἐστι καὶ σκοτία ἐν αὐτῷ οὐκ ἔστιν οὐδεμία» (Α´ Ἰω. 1, 5). Πρὶν λοιπὸν δημιουργήσει τὸν ὑλικὸ καὶ ὁρατὸ κόσμο καὶ τὸν ἄνθρωπο, δημιούργησε τὸν ἄυλο καὶ ἀόρατο κόσμο, τὶς ἀναρίθμητες δηλαδὴ ἀγγελικὲς Δυνάμεις, ὄντα λογικὰ καὶ ἀσώματα, γιὰ νὰ κοινωνοῦν, νὰ μετέχουν στὴν ἄκτιστη Χάρη Του. Ἡ πρὶν ἀπὸ τὴν ὑλικὴ δημιουργία πλάση τους μαρτυρεῖται ξεκάθαρα στὸ βιβλίο τοῦ Ἰὼβ στὴν Παλαιὰ Διαθήκη: «ὅτε ἐγενήθησαν ἄστρα, ᾔνεσάν με φωνῇ μεγάλῃ πάντες ἄγγελοί μου» (Ἰὼβ 38, 7). Καί, ὡς φῶς ποὺ εἶναι ὁ Θεός, τοὺς ἔπλασε «φῶτα δεύτερα», ποὺ δέχονται δηλαδὴ τὸ φῶς τῆς Χάριτος καὶ θείας γνώσεως ἀπὸ τὸν  ἴδιο, ποὺ εἶναι ἡ πηγὴ τοῦ φωτός, καὶ τὸ μεταδίδουν μὲ τὴ σειρά τους, «ὡς ἔσοπτρα τοῦ φωτός», δηλ. σὰν καθρέπτες, οἱ ἀνώτεροι πρὸς τοὺς κατώτερους καὶ ὅλοι πρὸς τοὺς ἀνθρώπους. Τὴ φύση τῶν ἀγγέλων καὶ τὸν ἀριθμό τους μόνο ὁ Κύριος γνωρίζει. Τὸ μεγάλο τους πάντως πλῆθος ὑποδηλώνει ἐμφαντικὰ σὲ μία του θεϊκὴ ὅραση-ἀποκάλυψη ὁ προφήτης Δανιήλ: «χίλιαι χιλιάδες ἐλειτούργουν αὐτῷ καὶ μύριαι μυριάδες παρειστήκεισαν αὐτῷ» (Δαν. 7, 10). Σύμφωνα δὲ μὲ τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ τὴν ἱερὰ Παράδοσή μας, καὶ μάλιστα τὰ θεολογικώτατα συγγράμματα τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου, ὁ ἀγγελικὸς κόσμος κατατάσσεται σὲ ἐννέα τάγματα, ποὺ ὑποδιαιροῦνται σὲ τρεῖς τριαδικὲς ἑνότητες, πρὸς τιμὴ καὶ κατὰ τὸν τύπο τῆς Ἁγίας Τριάδος. Οἱ χορεῖες αὐτὲς τῶν ἐννέα ἀγγελικῶν ταγμάτων εἶναι τὰ Σεραφείμ, τὰ Χερουβείμ, οἱ Θρόνοι, οἱ Κυριότητες, οἱ Δυνάμεις, οἱ Ἐξουσίες, οἱ Ἀρχές, οἱ Ἀρχάγγελοι καὶ Ἄγγελοι, μὲ προεξάρχοντες τὴν ὁμάδα τῶν ἀρχηγῶν καὶ ἀρχιστρατήγων τους Μιχαήλ, Γαβριήλ, Ραφαὴλ κ.ἄ. Νὰ διευκρινήσουμε ἐδῶ δύο πράγματα. Πρῶτο, πὼς τὸ ὄνομα, ὁ χαρακτηρισμὸς τῶν Μιχαήλ, Γαβριήλ, κ.ἄ. ἀγγέλων ὡς Ἀρχαγγέλων δὲν ἀναφέρεται στὸ ὁμώνυμο προτελευταῖο ἱεραρχικὰ ἀγγελικὸ τάγμα, ἀλλὰ δηλώνει τὸ ἀξίωμά τους ὡς ἀρχηγῶν, προϊσταμένων ὅλων τῶν ἄλλων ἀγγελικῶν δυνάμεων. Παρόμοια, καὶ τὸ ὄνομα ἄγγελοι, δηλώνει καὶ  τὸ τελευταῖο ἱεραρχικὰ ἀγγελικὸ τάγμα, ἀλλὰ ἀποδίδεται καὶ σὲ ὅλες γενικὰ τὶς ἀγγελικὲς Δυνάμεις. Καὶ βέβαια ὁ Τριαδικός μας Θεός δημιούργησε ἐλεύθερους τοὺς ἀγγέλους, καὶ σεβάστηκε τὴν ἐλευθερία τους. Δὲν τοὺς ἔκανε δηλαδὴ ἐξαρχῆς ἄτρεπτους πρὸς τὸ κακό, ἀλλὰ αὐτεξούσιους, ὥστε, χρησιμοποιώντας τὴν ἐλεύθερή τους βούληση, νὰ ἀνυψώνονται πρὸς τὸν Θεὸ καὶ νὰ αὐξάνουν σὲ ἁγιότητα μὲ τὴ θεωρία τῶν θείων τοῦ Θεοῦ μυστηρίων.

Σὲ κάποια ὅμως στιγμή, ποὺ δὲν γνωρίζουμε ἀκριβῶς -καὶ πάντως πρὶν τὴ δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου-, ὁ Ἑωσφόρος, τὸ πλησιέστερο πρὸς τὸν Θεὸ ἀγγελικὸ πνεῦμα, κάνοντας κατάχρηση τῆς ἐλευθερίας του αὐτῆς καὶ λησμονώντας πὼς εἶναι κτίσμα, κυριεύθηκε ἀπὸ ὑπερηφάνεια καὶ θέλησε νὰ ὁμοιωθεῖ μὲ τὸν Ὕψιστο. Ἦταν ὁ πρῶτος, ποὺ ἐπέλεξε τὸ κακὸ καὶ ἀπέρριψε τὸ καλό, ὁ πρῶτος ἀποστάτης ἀπὸ τὴν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ. Ἡ καταδίκη τοῦ Θεοῦ, κατὰ τὴ δίκαια κρίση Του, ὑπῆρξε ἄμεση: Μόλις δηλαδὴ συλλογίστηκε καὶ θέλησε νὰ πράξει αὐτά, ἀμέσως –ἀλίμονο!– καταβαραθρώθηκε στὴν κόλαση. Ἐξέπεσε τοῦ ἀξιώματός του καὶ ἀπὸ φῶς ἔγινε σκότος. Καὶ στὴν πτώση του, τὴν ἀποστασία του, παρέσυρε πλῆθος ἀγγέλων. Ὅλοι αὐτοὶ οἱ ἐκπεσόντες ἄγγελοι κατέστησαν τὸ τάγμα τῶν διαβόλων. Τὴ θλιβερὴ ἐκείνη ὥρα τῆς ἀνταρσίας ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ τῆς πτώσεως, ὁ ἀρχιστράτηγος τῶν ἀγγέλων Μιχαήλ, ποὺ ἦταν στερεωμένος ἀκράδαντα μὲ τὴν ταπεινοφροσύνη στὴν ἀγάπη καὶ λατρεία τοῦ Δημιουργοῦ, βρέθηκε  ἀνάμεσα στοὺς ἀγγέλους, ποὺ ἔμειναν πιστοί, καὶ βροντοφώναξε: «Πρόσχωμεν! Στῶμεν καλῶς! Στῶμεν μετὰ φόβου!» Μὲ τὴ θαρραλέα καὶ ἁγία αὐτὴ ἐπέμβαση τοῦ Μιχαήλ, σταμάτησε ἡ πτώση ἄλλων ἀγγέλων, καὶ οἱ χορεῖες ὅσων δὲν ἔπεσαν συναθροίσθηκαν, συνάχθηκαν σὲ ἑνότητα, ὁμόνοια καὶ ἐπαγρύπνηση στὴ δοξολογία τοῦ Θεοῦ. Σὲ ἀνάμνηση αὐτῆς τῆς Σύναξης τῶν ἀγγελικῶν Δυνάμεων, μὲ τὴ σωτήρια αὐτὴ παρέμβαση τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ, οἱ ἅγιοι Πατέρες μας, ἀκολουθώντας τὴν ἀρχαία τούτη παράδοση, θέσπισαν τὴν ἑορτή, ποὺ κάθε χρόνο στὶς 8 Νοεμβρίου τιμᾶ μὲ ὕμνους καὶ ᾠδὲς  πνευματικὲς ἡ Ἐκκλησία μας.

Κατὰ τὴ σημερινὴ ὅμως ἡμέρα, τιμοῦμε ἰδιαίτερα τὸν ἀρχάγγελο Μιχαήλ, ποὺ τὸ ὄνομά του σημαίνει δύναμις Θεοῦ ἢ ποιός εἶναι σὰν τὸν Θεό, ποὺ εἶναι ὁ ἀρχάγγελος τῆς δικαιοσύνης τοῦ  Θεοῦ, καὶ ποὺ κατεξοχὴν δρᾶ  καὶ ἐμφανίζεται τὴν ἐποχὴ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ὅποιος τὴ μελετήσει ἐπισταμένως, θὰ διαπιστώσει τὶς πολλαπλὲς θαυμαστὲς ἐκεῖ ἐμφανίσεις καὶ παρεμβάσεις του. Ὅμως, μετὰ τὴν ἔλευση τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ στὴ γῆ, οἱ ἐμφανίσεις καὶ θαυμαστὲς ἐπεμβάσεις τοῦ ἀρχαγγέλου Μιχαήλ, δηλαδὴ οἱ ἀποδείξεις τῆς ἀγάπης καὶ πρόνοιάς του πρὸς τοὺς χριστιανούς, ἔγιναν ἀκόμη μεγαλύτερες. Κι αὐτὸ ἀποδεικνύει περίτρανα τὸ μεγάλο θαῦμα, τὴν ἀνάμνηση τοῦ ὁποίου σήμερα ἑορτάζουμε, καὶ ποὺ ἔχει τὴν ἑξῆς προϊστορία.

Διερχόμενος ὁ ἀπόστολος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος ἀπὸ τὴν πόλη τῶν Κολασσῶν τῆς Φρυγίας στὴ Μικρὰ Ἀσία γιὰ νὰ κηρύξει τὸ Εὐαγγέλιο, προφήτευσε ὅτι ὁ ἀρχάγγελος Μιχαὴλ θὰ ἐπεσκίαζε μὲ τὴ χάρη του ἕνα μέρος ἐκεῖ, ποὺ ὀνομαζόταν Χαιρέτοπα (σήμερα Kaya-dipi). Δὲν πέρασε πολὺς χρόνος καὶ πράγματι, μὲ τὴν ἐπισκίαση τοῦ ἀρχιστρατήγου Μιχαήλ, ἀνέβλυσε στὸν τόπο ἐκεῖνο πηγὴ νεροῦ -θαυματουργὸ ἁγίασμα-, ποὺ θεράπευε κάθε ἀσθένεια. Κάποτε, τὸ ἁγίασμα τοῦτο θεράπευσε τὴν κωφάλαλη θυγατέρα ἑνὸς ἄρχοντα, ὁ ὁποῖος, σὲ ἔνδειξη εὐγνωμοσύνης πρὸς τὸν ἀρχάγγελο, ἀνήγειρε στὸν τόπο ἐκεῖνο περικαλλῆ ναὸ πρὸς τιμή του. Ἐνενήντα χρόνια μετά, κάποιος εὐλαβὴς νέος ἀπὸ τὴν πλησιόχωρη Ἱεράπολη τῆς Φρυγίας μὲ τὸ ὄνομα Ἄρχιππος πῆγε στὸν ναὸ τοῦτο τοῦ ἀρχαγγέλου καὶ ἀφιερώθηκε σ᾽ αὐτόν, ὑπηρετώντας ὡς νεωκόρος. Τόση ἦταν ἡ ἀγάπη καὶ ὁ ζῆλος του πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τόσο ὑψηλὴ ἀσκητικὴ ζωὴ διερχόταν, ὥστε ἔλαβε σύντομα τὸ χάρισμα τῆς θαυματουργίας. Ἀλλὰ ὁ χαιρέκακος διάβολος, βλέποντας τὶς ἀτέλειωτες θαυματουργίες τοῦ ἁγιάσματος καὶ τὰ ἀσκητικὰ κατορθώματα τοῦ Ἀρχίππου, φθόνησε καὶ ἐξέγειρε ἐναντίον του τὸν φθόνο τῶν περιοίκων εἰδωλολατρῶν, ποὺ πολλὲς φορὲς τὸν ὕβρισαν καὶ τὸν κτύπησαν βάναυσα. Ἀκόμη, δοκίμασαν νὰ κατευθύνουν πρὸς τὸ ἁγίασμα τὰ νερὰ τοῦ ποταμοῦ Χρύσου, ποὺ ἔρρεε ἐκεῖ κοντά, ὥστε αὐτὸ νὰ ἀποβάλει τὴν ἰαματική του χάρη, ἀλλὰ ὁ ἀρχάγγελος μὲ τὴν ἀόρατη ἐπέμβασή του ἀναχαίτησε τὴ ροὴ τοῦ ποταμοῦ καὶ ματαίωσε τὰ ἀντίθεα σχέδιά τους.

Γιὰ ἔλθουμε καὶ στὸ θαῦμα, τοῦ ὁποίου σήμερα τελοῦμε τὴν ἀνάμνηση, κάποια ἄλλη φορά, οἱ εἰδωλολάτρες ἔσκαψαν βαθειὰ τάφρο, τὴν περιέφραξαν καὶ μετέφεραν ἐκεῖ μὲ αὐλάκια τὰ νερὰ τῶν παραρρεόντων ποταμῶν Λυκοκάστρου καὶ Κούφου. Ἀφοῦ μαζεύτηκε λοιπὸν στὸ φράγμα ἐκεῖνο, ποὺ βρισκόταν λίγο πιὸ πάνω ἀπὸ τὸν ναὸ καὶ τὸ ἁγίασμα τοῦ ἀρχαγγέλου, μεγάλη ποσότητα νεροῦ, ἀποφάσισαν κατὰ τὰ μεσάνυκτα νὰ τὸ ἀνοίξουν, ὥστε ἡ ὁρμὴ τῶν συγκεντρωμένων ὑδάτων νὰ καταποντίσει ἔξαφνα τὸν ναὸ καὶ τὸν Ἄρχιππο καὶ νὰ ἐξαφανίσει καὶ τὸ ἁγίασμα. Ὁ εὐλογημένος δοῦλος τοῦ Θεοῦ  Ἄρχιππος ἀντιλήφθηκε τὸ φοβερὸ αὐτὸ σχέδιο τῶν εἰδωλολατρῶν καὶ μὲ δάκρυα θερμὰ καὶ πίστη παρακαλοῦσε τὸν ἀρχάγγελο νὰ ἐπέμβει. Καί, ποιός νὰ διηγηθεῖ τὰ θαυμάσια τοῦ Θεοῦ, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί; Ὁ παμμέγιστος Μιχαὴλ εἰσάκουσε τὴ δέησή του, ἐμφανίστηκε στὸν Ἄρχιππο καὶ τὸν καθησύχασε νὰ μὴ φοβᾶται τίποτα! Ἔπειτα, τὸν κάλεσε ἔξω, νὰ τοῦ δείξει ὀφθαλμοφανῶς τὴ σωστική του ἐπέμβαση. Οἱ εἰδωλολάτρες εἶχαν ἤδη πρὶν λίγο ἀνοίξει τὸ φράγμα καὶ τὰ νερὰ πλησίαζαν μὲ φοβερὴ ὁρμὴ σὲ μία μεγάλη πέτρα πιὸ πάνω ἀπὸ τὸν ναό. Τότε ὁ Μιχαὴλ στάθηκε κοντὰ στὴν πέτρα ἐκείνη σὰν στῦλος πυρός καὶ χάραξε ἐπάνω της μὲ τὴ ράβδο του ποὺ κρατοῦσε τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ. Βροντὴ φοβερὴ ἀκούσθηκε τότε, ἡ πέτρα σχίσθηκε καὶ ὁ Ταξιάρχης πρόσταξε τὰ νερὰ νὰ χωνευθοῦν μέσα στὸ ρῆγμα τῆς πέτρας. Καί, πράγματι, ἔτσι ἔγινε, καὶ σώθηκαν θαυμαστὰ ὁ ναός, ὁ Ἄρχιππος καὶ τὸ ἁγίασμα. Ἀπὸ τότε τὰ νερὰ ἐκεῖνα χώνονται, χωνεύονται στὸ σημεῖο ἐκεῖνο. Γι᾽ αὐτὸ καὶ ὁ τόπος μετονομάσθηκε «Χῶνες», πρὸς δόξαν Θεοῦ καὶ τιμὴν τοῦ θερμοῦ προστάτου μας ἀρχαγγέλου Μιχαήλ.

Καὶ ἐμεῖς, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ποὺ συναθροισθήκαμε σήμερα νὰ τιμήσουμε τὸν Ἀρχάγγελο Μιχαήλ, ἂς τὸν τιμήσουμε μὲ ὕμνους καὶ προσευχὲς καὶ τὶς προσφορές μας σὲ ἄρτους, λάδι, κρασί, κερὶ καὶ θυμιάματα· προπάντων ὅμως μὲ τὰ θεάρεστα ἔργα μας. Νὰ ἀγωνιζόμαστε ἡ ζωή μας νὰ καταστεῖ ὅσο γίνεται ἀγγελική, δηλαδὴ πνευματική, οὐράνια, ὄχι βυθισμένη στὰ τοῦ κόσμου τούτου, τὰ ψυχοφθόρα καὶ πρόσκαιρα. Νὰ ἔχουμε ἀκόμη θάρρος καὶ ἐλπίδα στὴ ζωή μας, ἀφοῦ ἔχουμε «τοσοῦτον περικείμενον ἡμῖν νέφος μαρτύρων» καὶ ἁγίων καὶ ἀγγέλων. Ὁ Θεὸς δὲν εἶναι μόνο Δημιουργός. Εἶναι καὶ προνοητὴς καὶ ἔχει τὴ μέριμνά μας. Οἱ ποικίλες δοκιμασίες, ποὺ πέρασαμε καὶ περνοῦμε, ὡς ἔθνος καὶ ὡς κοινωνία, δὲν εἶναι τυχαῖες. Εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς παιδαγωγικῆς ἐπέμβασης, τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, γιὰ τὴ μετάνοια, τὴ σωτηρία μας. Οἱ ὅποιες τοῦτες κρίσεις εἶναι ἀπόρροια τῆς πνευματικῆς μας κρίσης, τῆς ἀποστασίας μας, τῆς ἀπομάκρυνσης ἀπὸ τὸν Θεό, τὸ ἅγιο θέλημά Του. Φθάνει νὰ ἔχουμε αὐτιὰ νὰ ἀκούουμε καὶ μάτια νὰ βλέπουμε, ὅπως λέγει καὶ ὁ Χριστός μας στὸ Εὐαγγέλιο. Κι ἂν ἐμεῖς ζοῦμε μὲ μετάνοια καὶ ἐξομολόγηση, μὲ ἐνσυνείδητη μυστηριακὴ ζωή, μὲ ἀγάπη καὶ συμπαράσταση μεταξύ μας, μὲ ἐλεήμονα διάθεση, οἱ προσευχές μας καὶ οἱ ἱκεσίες ὅλων τῶν ἁγίων καὶ τῶν ἀγγέλων γιὰ μᾶς, καὶ τοῦ ἀρχαγγέλου Μιχαήλ, ποὺ σήμερα τιμοῦμε, θὰ γίνουν ἰδιαίτερα εὐπρόσδεκτες ἀπὸ τὸν Κύριο. Καὶ θὰ μᾶς φυλάξει ἀπὸ τὰ παρόντα καὶ τὰ ἐπερχόμενα δεινά. Θὰ ἀποδιώξει τὸν ἀπὸ βορρὰ ἀνηλεὴ τύραννο. Θὰ μᾶς ἀξιώσει, ὡς ἐλεήμων, νὰ ἐπιστρέψουμε καὶ στὶς σκλαβωμένες μας πατρίδες. Μά, προπάντων, θὰ μᾶς ἀξιώσει νὰ εἰσέλθουμε στὴν ἀληθινή, τὴν αἰώνια, τὴ μόνιμη πατρίδα μας, τὴν ἄνω Ἱερουσαλήμ, ὅπου ἡ  ἀκατάλυτη χορεία τῶν ἀγγέλων καὶ ἁγίων, ὅπου τὸ ἀνέσπερο Φῶς τοῦ Προσώπου Του, τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τοῦ Τριαδικοῦ μας Θεοῦ, στὸν Ὁποῖο ἀνήκει  ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος στοὺς  αἰῶνες. Ἀμήν!