Το ιερό της Αφροδίτης

Ο συσχετισμός της ονομασίας Μόρφου προς την ονομασία Μορφώ της θεάς Αφροδίτης, ενισχύεται και από την αρχαιολογική έρευνα. Πράγματι, η αρχαιολογική σκαπάνη απέδειξε λατρεία της θεάς Αφροδίτης κατά την Αρχαιότητα στην περιοχή της Μόρφου, όπου υφίστατο και ιερό αφιερωμένο σ' αυτήν.

Σε αγρό όπου γίνονταν εργασίες ισοπέδωσης, προς τα βορειοανατολικά της Μόρφου και δίπλα στον δρόμο Μόρφου - Καλού Χωριού, όχι μακριά από τον αρχαιολογικό χώρο της Τούμπας του Σκούρου και τον άλλο αρχαιολογικό χώρο της Χρυσηλιού, βρέθηκαν το 1960 αρχαία ερείπια. Το Τμήμα Αρχαιοτήτων διεξήγαγε τότε στην περιοχή ανασκαφικές εργασίες υπό την διεύθυνση του αρχαιολόγου Κυριάκου Νικολάου. Η ανασκαφική έρευνα έφερε σε φως αρχαίο ιερό αφιερωμένο, σύμφωνα προς τα ανευρεθέντα στοιχεία, στην θεά Αφροδίτη (βλέπε Κ. Νικολάου, «Ιερόν Αφροδίτης Μόρφου», εις RDAC, 1963, σσ.14-27).

Το ιερόν αποτελούσε μικρό σύμπλεγμα οικοδομών από δυο δωμάτια, αυλή, τρεις δεξαμενές καθαρμού και αγωγό νερού. Ως βασικό υλικό οικοδομής είχαν χρησιμοποιηθεί ποτάμιοι λίθοι από την κοίτη του παρακείμενου ποταμού Οβγού, του οποίου η κοιλάδα είναι τόσο πλούσια σε αρχαία κατάλοιπα. Στο ένα τουλάχιστον από τα δωμάτια, υπήρχαν τοιχογραφίες εσωτερικά, που σώθηκαν μόνο ίχνη τους, σε πολλά τεμάχια. Οι τοιχογραφίες φαίνεται ότι αποτελούσαν φυτική και γραμμική διακόσμηση με χρησιμοποίηση έντονων και ζωηρών χρωμάτων. Το πάτωμα ήταν μαρμάρινο. Η αυλή του ιερού ήταν λιθόστρωτη.

Μεταξύ των διαφόρων ευρημάτων, σημαντικότερο ήταν μικρό περίοπτο άγαλμα από λευκό μάρμαρο της θεάς Αφροδίτης από το οποίο όμως ελλείπουν η κεφαλή και άλλα μέλη του σώματος. Το ύψος του είναι περίπου 40 εκατοστόμετρα. Η θεά παριστάνεται γυμνή, πλην του κάτω οπισθίου μέρους το οποίο καλύπτεται με ιμάτιο. Όλες οι γραμμές του αγαλματίου είναι καμπύλες, η δε επιφάνεια πολύ απαλή και διαφανής. Το αγαλμάτιο της Αφροδίτης της Μόρφου ήταν, πιθανώς, λατρευτικό. Αν και ελλείπουν και τα δυο χέρια, είναι φανερό από το θραύσμα ότι το μεν δεξιό χέρι ανυψωνόταν προς την κεφαλή, το δε αριστερό κατευθυνόταν προς τα κάτω. Με το δεξιό χέρι θα κρατούσε το ένα άκρο της ταινίας της κόμης και με το αριστερό θα κρατούσε το ιμάτιο, το οποίο φαίνεται να ήταν περιτυλιγμένο γύρω από τις κνήμες. Βρέθηκαν επίσης ανάγλυφο επί λευκού μαρμάρου που παριστάνει τον Ηρακλή αναπαυόμενο πάνω σε λεοντή, θυμιατήριο, μεταλλικά αντικείμενα, όστρακα, μια βάση αγάλματος κ.α.

Τα ανασκαφικά δεδομένα κατατάσσουν το ιερό αυτό στον ίδιο τύπο με άλλα αγροτικά ιερά που βρέθηκαν στην Κύπρο, ένα των οποίων ήταν, μάλιστα, αφιερωμένο στην Αφροδίτη Ορείαν (τοποθεσία «Χολλάδες» περιοχή Σόλων, όχι πολύ μακριά από τη Μόρφου).

Με βάση κυρίως τα ευρήματα της Αφροδίτης και του Ηρακλέους, ο ανασκαφέας χρονολογεί το ιερόν αυτό στα Ελληνιστικά χρόνια. Εξάλλου σε κοντινή περιοχή, στην τοποθεσία «Αμπέλια» της Μόρφου, είχε εντοπιστεί εκτεταμένη νεκρόπολη των Γεωμετρικών μέχρι και Ελληνιστικών χρόνων.

Συνεπώς μπορούμε να θεωρήσουμε ότι στην περιοχή υφίστατο κατά την Αρχαιότητα κάποια πόλη ή κώμη. Σύμφωνα δε προς συλλογισμό του Αθ. Σακελλαρίου, είναι πιθανό αυτή η πόλη ή κώμη να ονομαζόταν Μορφώ (από το όνομα της Αφροδίτης), απ' όπου βέβαια και η μεταγενέστερη ονομασία Μόρφου. Η περιοχή, ευρισκόμενη από το 1974 υπό τουρκική στρατιωτική κατοχή, δεν είναι, δυστυχώς, δυνατό να διερευνηθεί επί του παρόντος περισσότερο.