Ἁγίου  Ἀθανασίου τοῦ Μεγάλου

Ὁ παντοκράτωρ Θεός, ὅταν ἐδημιούργει διά τοῦ Λόγου του τό γένος τῶν ἀνθρώπων, ἐγνώρισε καί τήν ἀδυναμίαν τῆς φύσεώς των καί ὅτι αὐτή δέν θά ἦτο ἱκανή μόνη της νά γνωρίσῃ τόν δημιουργόν, οὔτε κἄν νά λάβῃ ἔννοιαν Θεοῦ. Διότι αὐτός μέν ἦτο ἄκτιστος, αὐτοί δέ πλάσματα ἐκ τοῦ μηδενός, αὐτός μέν ἦτο ἀσώματος, οἱ δέ ἄνθρωποι ἐπλάσθησαν μέ σῶμα κάπου ἐδῶ κάτω, καί γενικῶς μεγάλαι εἶναι αἱ ἐλλείψεις τῶν πλασμάτων, διά νά γνωρίσουν καί νά κατανοήσουν τόν πλάστην των. Καί πάλιν ὡς ἀγαθός Θεός εὐσπλαγχνίσθη τό ἀνθρώπινον γένος καί δέν τό ἀφῆκε μακριά ἀπό τήν γνῶσιν του, διά νά μή ἔχῃ ἄχρηστον ζωήν.

Ἀλλά ποία ἡ ὠφέλεια τῶν δημιουργημάτων, ὅταν δέν γνωρίζουν τόν δημιουργόν των; Ἤ πῶς θά ἦσαν λογικά, ὅταν δέν θά ἐγνώριζον τόν Λόγον τοῦ Πατρός, διά τοῦ ὁποίου ἐδημιουργήθησαν; Καθόλου μά καθόλου δέν ἐπρόκειτο νά διαφέρουν ἀπό τά ἄλογα, ἐάν δέν ἀνεγνώριζαν τίποτε περισσότερον ἀπό τά ἐπίγεια.

Διατί καί ὁ Θεός ἔκανεν αὐτούς, ἀπό τούς ὁποίους δέν ἤθελε νά γνωρίζεται; Διά νά μή συμβῇ λοιπόν αὐτό, ὁ ἀγαθός μετέδωκεν εἰς αὐτούς ἐκ τῆς ἰδίας εἰκόνος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ποιεῖ αὐτούς κατ᾿ εἰκόνα του καί καθ᾿ ὁμοίωσιν, ὥστε διά τοῦ χαρίσματος αὐτοῦ, ἀφοῦ ἀντιληφθοῦν τήν εἰκόνα, ἐννοῶ ἀσφαλῶς τόν Λόγον τοῦ Πατρός, νά δυνηθοῦν δι᾿ αὐτοῦ νά λάβουν ἔννοιαν τοῦ Πατρός, καί γνωρίζοντας τόν δημιουργόν των νά ζοῦν τήν ὄντως εὐτυχισμένην καί μακαρίαν ζωήν.

Ἀλλ᾿ οἱ ἄνθρωποι πάλιν παρεφρόνησαν καί παρημέλησαν τήν χάριν πού τούς ἐδόθη μ᾿ αὐτόν τόν τρόπον, καί τόσον πολύ ἀπεστράφησαν τόν Θεόν καί τόσον πολύ ἐθόλωσαν τήν ψυχήν των, ὥστε ὄχι μόνον ἐλησμόνησαν τήν ὀρθήν ἀντίληψιν περί Θεοῦ, ἀλλά καί ἄλλα ἀντ᾿ ἄλλων ἐπενόησαν εἰς τούς ἑαυτούς των. Διότι καί τά εἴδωλα κατεσκεύασαν διά τούς ἑαυτούς των ἀντί τῆς ἀληθείας, καί προετίμησαν τά ἀνύπαρκα ἀπό τόν πραγματικόν Θεόν, καί ἐλάτρευσαν «τῇ κτίσει παρά τόν κτίσαντα» (Ρωμ. 1, 25), καί τό χειρότερον ἀπ᾿ ὅλα εἶναι, ὅτι τήν τιμήν πού ἀνήκει εἰς τόν Θεόν τήν ἀπέδωκαν καί εἰς ξύλα καί εἰς λίθους καί εἰς κάθε ὕλην, καί εἰς ἀνθρώπους, καί ἀκόμη περισσότερα ἀπό αὐτά ἔκαναν, ὅπως ἐλέχθη εἰς τά προηγούμενα. Καί τόσον πολύ ἠσέβησαν, ὥστε εἰς τό ἑξῆς καί τούς δαίμονας ἐλάτρευον καί τούς ἀνεκήρυττον θεούς, ἱκανοποιοῦντες τάς ἐπιθυμίας των. Καί ἐθυσίαζαν ἄλογα ζῷα καί ἔσφαζον ἀκόμη καί ἀνθρώπους, ὅπως ἐλέχθη προηγουμένως, κατά τήν λατρείαν τῶν θεῶν ἐκείνων, καί ἔτσι ὑπεδουλώνοντο ἀκόμη περισσότερον εἰς τήν ἀκόλαστον μανίαν ἐκείνων.

Διά τοῦτο λοιπόν ἐδιδάσκοντο ἀπό αὐτούς τάς μαγείας καί τά κατά τόπους μαντεῖα ἐπλάνευον τούς ἀνθρώπους καί ὅλοι ἀπέδιδον τά αἴτια τῆς γεννήσεως καί ὑπάρξεώς των εἰς τά ἄστρα καί εἰς ὅλα τά οὐράνια σώματα καί δέν ἐσκέπτοντο τίποτε περισσότερον ἀπό ὅσα ἔβλεπον. Καί γενικῶς ὅλα ἦσαν γεμάτα ἀπό ἀσέβειαν καί παρανομίαν καί μόνον ὁ Θεός καί ὁ Λόγος αὐτοῦ δέν ἀνεγνωρίζοντο, ἄν καί δέν ἀπέκρυψεν εἰς τήν ἀφάνειαν τόν ἑαυτόν του ἀπό τούς ἀνθρώπους, οὔτε ἔδωκεν εἰς αὐτούς ἀμυδράν γνῶσιν περί τοῦ ἑαυτοῦ του, ἀλλά μέ πολλούς καί διαφόρους τρόπους τήν ἐξήπλωσεν εἰς αὐτούς.

Τό χάρισμα τοῦ «κατ᾿ εἰκόνα» ἦτο μόνον του ἀρκετόν, διά νά γνωρίζῃ ὁ ἄνθρωπος τόν Θεόν Λόγον καί δι᾿ αὐτοῦ τόν Πατέρα. Ἐπειδή ὅμως ὁ Θεός ἐγνώριζε τήν ἀδυναμίαν τῶν ἀνθρώπων, ἐπρονόησε καί περί τῆς ἀμελείας αὐτῶν, ὥστε, ἐάν ἀμελοῦσαν νά γνωρίσουν μόνοι των τόν Θεόν, νά δύνανται διά τῶν ἔργων τῆς κτίσεως νά μή ἀγνοοῦν τόν δημιουργόν. Ἐπειδή ὅμως ἡ ἀμέλεια τῶν ἀνθρώπων ἐπεκτείνεται ὀλίγον κατ᾿ ὀλίγον εἰς τά χειρότερα, καί πάλιν ὁ Θεός ἐπρονόησε δι᾿ αὐτήν τήν ἀδυναμίαν των, καί ἔστειλε τόν νόμον καί τούς προφήτας, οἱ ὁποῖοι ἦσαν γνώριμοι εἰς αὐτούς, ὥστε καί ἐάν διστάσουν νά σηκώσουν τό βλέμμα των εἰς τόν οὐρανόν, διά νά ἀναγνωρίσουν τόν ποιητήν, νά ἔχουν τήν διδασκαλίαν ἐκ τῶν πλησίον. Διότι οἱ ἄνθρωποι δύνανται ἀπό τούς συνανθρώπους των νά μάθουν διά τά ἀνώτερα πράγματα.

Ἦτο δυνατόν νά σηκώσουν αὐτοί τό βλέμμα εἰς τό μεγαλεῖον τοῦ οὐρανοῦ καί, ἀφοῦ κατανοήσουν τήν ἁρμονίαν τῆς κτίσεως, νά γνωρίσουν τόν ἡγεμόνα αὐτῆς τόν Λόγον τοῦ Πατρός, ὁ ὁποῖος διά τῆς προνοίας του περί ὅλων γνωρίζει εἰς ὅλους τόν Πατέρα. Καί διά τοῦτο κινεῖ τά πάντα, διά νά γνωρίζουν, ὅλοι τόν Θεόν δι᾿ αὐτοῦ. Ἤ ἐάν καί τοῦτο τούς ἦτο κουραστικόν, ἠδύναντο νά συναναστρέφωνται τούς ἁγίους καί μέ τήν βοήθειαν αὐτῶν νά γνωρίσουν τόν δημιουργόν τῶν πάντων Θεόν, τόν Πατέρα τοῦ Χριστοῦ, καί ἀκόμη ὅτι ἡ θρησκεία τῶν εἰδώλων εἶναι ἀθεΐα καί γεμάτη ἀσέβειαν. Ἦτο ἐπίσης δυνατόν εἰς αὐτούς νά εἶχον γνωρίσει τόν νόμον καί νά παύσουν νά κάνουν κάθε παρανομίαν, καί νά ζήσουν βίον ἐνάρετον. Διότι δέν ἦτο μόνον διά τούς Ἰουδαίους ὁ νόμος, οὔτε δι᾿ αὐτούς μόνον ἐστέλλοντο οἱ προφῆται (ἀλλ᾿ ἐστέλλοντο πρός τούς Ἰουδαίους καί ἐδιώκοντο ἀπό τούς Ἰουδαίους)· ἦσαν ὅμως ἱερόν διδασκαλεῖον, διά νά γνωρίσῃ ὅλη ἡ οἰκουμένη τόν Θεόν.

Ἐνῷ λοιπόν τόσον μεγάλη ἦτο ἡ ἀγαθότης καί ἡ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ, ἐν τούτοις οἱ ἄνθρωποι, ἐπειδή ἐνικήθησαν ἀπό τάς προσκαίρους ἀπολαύσεις καί τάς σατανικάς φαντασίας καί ἀπάτας, δέν παρεδέχθησαν τήν ἀλήθειαν, ἀλλ᾿ ἐγέμισαν τούς ἑαυτούς των μέ περισσότερα κακά καί ἁμαρτήματα, ὥστε νά μή φαίνωνται πλέον λογικοί, ἀλλ᾿ ἐκ τῆς συμπεριφορᾶς των νά θεωροῦνται ἀνόητοι.

Ἔτσι λοιπόν οἱ ἄνθρωποι ἔχασαν τό λογικόν των καί ἔτσι ἡ δαιμονική πλάνη ἐπεσκίαζε τά πάντα, καί ἀπέκρυπτε τήν γνῶσιν περί τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ. Τί ἔπρεπε νά κάνῃ ὁ Θεός; Νά σιωπᾷ διά μίαν τόσον μεγάλην πλάνην καί νά ἀφήνῃ τούς ἀνθρώπους νά πλανῶνται ὑπό τῶν δαιμόνων καί νά μή γνωρίζουν τόν Θεόν; Καί διά ποῖον λόγον ἐδημιουργήθη ἐξ ἀρχῆς ὁ ἄνθρωπος κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ; Ἦτο προτιμότερον νά δημιουργηθῇ ἁπλῶς ὡς ἄλογον ὄν, παρά ἀφοῦ ἐδημιουργήθη ὡς λογικόν, νά ζῇ τήν ζωήν τῶν ἀλόγων.

Καί ποία τέλος πάντων ἀνάγκη ὑπῆρχεν ἐξ ἀρχῆς νά λάβῃ ἔννοιαν περί Θεοῦ, ἐφ᾿ ὅσον μάλιστα οὔτε τώρα εἶναι ἄξιος νά λάβῃ; Δέν ἔπρεπε νά τοῦ δοθῇ οὔτε ἀξ ἀρχῆς. Καί ποῖον θά ἦτο τό ὄφελος ἤ ἡ δόξα διά τόν ποιητήν Θεόν, ἐφ᾿ ὅσον δέν τόν προσκυνοῦν οἱ ἄνθρωποι πού αὐτός ἐδημιούργησεν, ἀλλά νομίζουν ὅτι ἄλλοι εἶναι οἱ δημιουργοί των; Διότι ἐμφανίζεται ὁ Θεός νά τούς ἔχῃ δημιουργήσει δι᾿ ἄλλους καί ὄχι διά τόν ἑαυτόν του. Ἐξ ἄλλου, ὅταν ἕνας ἄνθρωπος εἶναι βασιλεύς, δέν ἀφήνει τάς χώρας πού κατέκτησεν ἐλευθέρας νά δουλεύουν εἰς ἄλλους, οὔτε νά καταφεύγουν εἰς ἄλλους, ἀλλά δι᾿ ἐγγράφων τούς ὑπενθυμίζει, πολλάκις δέ καί διά φίλων στέλλει ἐπιστολάς εἰς αὐτάς, καί ἀκόμη, ἐάν παραστῇ ἀνάγκη, ὁ ἴδιος πηγαίνει καί τούς κάνει νά συσταλοῦν ἀπό τήν παρουσίαν του, ὥστε νά μή ὑπηρετοῦν ἄλλους καί μένῃ ἀνεκτέλεστον τό ἰδικόν του ἔργον. Δέν θά λυπηθῇ ὁ Θεός πολύ περισσότερον τά πλάσματα του, ὥστε νά μή ἀποπλανηθοῦν μακράν αὐτοῦ καί νά μή ὑπηρετοῦν εἰς τά ἀνύπαρκτα, ἀφοῦ μάλιστα αὐτή ἡ πλάνη γίνεται ἡ αἰτία ἀπωλείας καί ἀφανισμοῦ των; Ἅπαξ καί ἔγιναν μέτοχα τῆς εἰκόνος τοῦ Θεοῦ, δέν ἔπρεπε νά χαθοῦν.

Τί ἔπρεπε λοιπόν νά κάνῃ ὁ Θεός; Ἤ τί ἄλλο ἔπρεπε νά γίνῃ παρά νά ἀνανεωθῇ τό «κατ᾿ εἰκόνα», ὥστε δι᾿ αὐτοῦ νά δυνηθοῦν οἱ ἄνθρωποι πάλιν νά τόν γνωρίσουν; Καί πῶς ἄλλως θά ἠδύνατο νά γίνῃ αὐτό παρά διά τῆς προσελεύσεως αὐτῆς τῆς ἰδίας τῆς εἰκόνος τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ; Δι᾿ ἀνθρώπων μέν δέν ἦτο δυνατόν, ἐπειδή αὐτοί εἶχον δημιουργηθῆ «κατ᾿ εἰκόνα»· ἀλλ᾿ οὔτε δι᾿ ἀγγέλων, διότι αὐτοί δέν εἶναι εἰκόνες. Διά τοῦτο ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ ἐνηνθρώπησε, διά νά ἐπιτύχῃ νά ἀναδημιουργήσῃ τόν «κατ᾿ εἰκόνα» ἄνθρωπον, αὐτός ὁ ὁποῖος ἦτο εἰκών τοῦ Πατρός. Καί δέν ἦτο δυνατόν νά γίνῃ ἀλλιῶς, ἄν δέν ἐξηφανίζετο ὁ θάνατος καί ἡ φθορά. Διά τοῦτο εὐλόγως ἔλαβε θνητόν σῶμα, διά νά εἶναι δυνατόν καί ὁ θάνατος νά ἐξαφανισθῇ εἰς αὐτόν καί οἱ «κατ᾿ εἰκόνα» ἄνθρωποι νά ἀνακαινισθοῦν πάλιν. Δι αὐτήν λοιπόν τήν ἀνάγκην δέν ἐχρειάζετο τίποτε ἄλλο, παρά ἡ εἰκών τοῦ Πατρός…

Ὅπως λοιπόν ὁ καλός διδάσκαλος πού φροντίζει διά τούς μαθητάς του, ἐκείνους πού δέν δύνανται νά καταλάβουν τά πολύ μεγάλα, τούς ἐκπαιδεύει μέ συγκατάβασιν ἔστω καί διά τῶν ἁπλουστέρων, τοιουτοτρόπως καί ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ὅπως καί ὁ Παῦλος λέγει, «ἐπειδή ἐν τῇ σοφίᾳ τοῦ Θεοῦ οὐκ ἔγνω ὁ κόσμος διά τῆς σοφίας τόν Θεόν, εὐδόκησεν ὁ Θεός διά τῆς μωρίας τοῦ κηρύγματος σῶσαι τούς πιστεύοντας» (Α´ Κορ 1, 21). Ἐπειδή οἱ ἄνθρωποι, ἀφοῦ ἀπεμακρύνθησαν ἀπό τήν ὀρθήν ἀντίληψιν περί Θεοῦ καί εἶχον ἐστραμμένα πρός τά κάτω τά μάτια, σάν νά εἶχον βυθισθῆ εἰς βυθόν, ἀνεζήτουν τόν Θεόν εἰς τήν δημιουργίαν καί τά αἰσθητά, κατεσκεύασαν ὡς θεούς των ἀνθρώπους θνητούς καί δαίμονας· διά τοῦτο ὁ φιλάνθρωπος καί κοινός Σωτήρ ὅλων, ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ, λαμβάνει διά τόν ἑαυτόν σῶμα, καί μέ τούς ἀνθρώπους ὡς ἄνθρωπος συναναστρέφεται καί βοηθεῖ τάς αἰσθήσεις ὅλων.

Ἔτσι καί ἐκεῖνοι πού σκέπτονται ὅτι ὁ Θεός εἶναι σωματικός, διά τῶν ἔργων τά ὁποῖα ὁ Κύριος κάνει μέ τό σῶμα, δι᾿ αὐτῶν νά ἐννοήσουν τήν ἀλήθειαν καί δι᾿ αὐτοῦ νά σκεφθοῦν τόν Πατέρα. Ἐπειδή δέ ἦσαν ἄνθρωποι καί ἔβλεπον τά πάντα ὡς ἄνθρωποι, ὅσα καί ἄν ὑπέπιπτον εἰς τάς αἰσθήσεις των, ἔβλεπον νά βοηθοῦνται διά τῶν αἰσθήσεων, ὥστε μέ ὅλα νά διδάσκωνται τήν ἀλήθειαν. Εἴτε ἐλάτρευον μέ φόβον τήν κτίσιν, ὅμως τήν ἔβλεπαν νά ὁμολογῇ Κύριον τόν Χριστόν. Εἴτε ἦτο ἡ διάνοιά των προκατειλημμένη ἀπό ἀνθρώπους, ὥστε νά τούς θεωρῇ θεούς, ἀπό τά ἔργα ὅμως τοῦ Σωτῆρος, πού ἦσαν μοναδικά συγκρινόμενα πρός πάντα, ἀποδεικνύεται μεταξύ τῶν ἀνθρώπων ὁ Σωτήρ μόνον Υἱός Θεοῦ, διότι οἱ ἄνθρωποι δέν ἔκαναν τόσον σπουδαῖα ἔργα, σάν αὐτά τά ὁποῖα ἔκανεν ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ.

Ἄν καί ἦσαν προκατειλημμένοι καί μέ τούς δαίμονας, βλέποντες ὅμως νά διώκωνται αὐτοί ὑπό τοῦ Κυρίου, ἀντελαμβάνοντο ὅτι μόνον αὐτός εἶναι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ καί ὅτι οἱ δαίμονες δέν εἶναι θεοί. Ἄν καί εἶχε κυριευθῆ ὁ νοῦς των ἀπό νεκρούς, ὥστε νά λατρεύουν τούς ἥρωας καί τούς θεούς πού ἀναφέρουν οἱ ποιηταί, βλέποντες τήν ἀνάστασιν τοῦ Σωτῆρος, ὡμολόγουν ὅτι ἐκεῖνοι εἶναι ψευδεῖς καί μόνον ὁ Κύριος εἶναι ἀληθινός, ὁ Λόγος τοῦ Πατρός ὁ ὁποῖος κυριαρχεῖ καί ἐπί τοῦ θανάτου.

Διά τοῦτο καί ἐγεννήθη καί ὡς ἄνθρωπος ἔζησε καί ἀπέθανε καί ἀνέστη. Μέ τά ἰδικά του ἔργα ἐξησθένισε καί ἐπεσκίασε τά ἀπ᾿ αἰῶνος ἔργα ὅλων τῶν ἀνθρώπων πού ἔζησαν, ὥστε ὅπου ἔχουν περιπέσει οἱ ἄνθρωποι νά τούς σηκώσῃ ἀπό ἐκεῖ, καί νά διδάξῃ τόν ἀληθινόν Πατέρα αὐτοῦ, ὅπως καί ὁ ἴδιος λέγει· «Ἦλθον σῶσαι καί εὑρεῖν τό ἀπολωλός» (Λουκ. 19, 10).

Πηγή: www.imaik.gr