Συνέντευξη Μητροπολίτη Μόρφου κ. Νεοφύτου στον Γιάννη Ζαννή  που  δημοσιεύτηκε στην εφ. «Ορθόδοξη Αλήθεια» (5.9.2018).  

Κύπρος, το Νησί των Αγίων, ένα πληγωμένο κομμάτι της ρωμιοσύνης που νιώθει πάνω του το χνώτο του Αττίλα, που το κρατά μοιρασμένο στα δυό. Από τότε που οι Ελληνοκύπριοι των κατεχόμενων περιοχών υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες, οι εκκλησιές μένουν αλειτούργητες, κατεστραμμένες, άλλες μετατράπηκαν σε τζαμιά και άλλες σε στάβλους: ἤλθοσαν ἔθνη εἰς τὴν κληρονομίαν σου, ἐμίαναν τὸν ναὸν τὸν ἅγιόν σου^[1]… τὰ θυσιαστήριά σου κατέσκαψαν καὶ τοὺς προφήτας σου ἀπέκτειναν ἐν ρομφαίᾳ^[2]

Εν έτει 2004,  ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Μόρφου κ. Νεόφυτος, μετά από άοκνες και επίπονες προσπάθειες που ξεκίνησαν από τον Μάιο του 2003 , πέτυχε ένα πραγματικό άθλο, που φαινόταν, την εποχή εκείνη, ακατόρθωτος: Να αρχίσουν να επαναλειτουργούν οι εκκλησιές μας στην κατεχόμενη γη της μαρτυρικής Μεγαλονήσου. Ήταν ένα τόλμημα που αρχικά υπήρξε «σημείον αντιλεγόμενον», που προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις. Εκείνος όμως, όντως θείω ζήλω κινούμενος, συνέχισε την προσπάθειά του και οι πρώτοι καρποί φάνηκαν το 2004, όταν, για πρώτη φορά μετά την τουρκική εισβολή,  ξαναλειτουργήθηκε ο Ιερός Ναό του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Μάμαντος, στην κατεχόμενη Μόρφου, χοροστατούντος του Μητροπολίτη.     

Η εξέλιξη των γεγονότων επρόκειτο να δικαιώσει απολύτως τον Πανιερώτατο, του οποίου, υπενθυμίζουμε, η μισή Μητρόπολη τελεί υπό κατοχήν και εκεί, στην κατεχόμενη γη, βρίσκεται και η κοινότητα της καταγωγής του, η  Πάνω Ζώδια.

Σήμερα, όπως θα μας πει και ο ίδιος,  όλοι σχεδόν οι Μητροπολίτες λειτουργούν τις κατεχόμενες Μητροπόλεις τους, και σε  κάθε κοινότητα της κατεχόμενης γης έχει επαναλειτουργήσει κάποιος ναός, ή  κάποιο ξωκκλήσι. 

Την δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων του 2015, ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Μόρφου κ. Νεόφυτος, Ιερουργώντας στην εκκλησιά  της Παναγίας της Χρυσελεούσης στην κατεχόμενη Κατωκοπιά, είχε αναφέρει, μεταξύ άλλων, τα εξής στο κήρυγμά του:

Είναι πικρό να έρχεσαι πρόσφυγας στον τόπο σου να Λειτουργείς και πρόσφυγας να φεύγεις!  Όμως έχουμε βαθύτατη υποχρέωση απέναντι σε πολλούς  ανθρώπους  που ευρίσκονται στον ουρανό, αλλά και στη γη, να τελούμε αυτές τις θείες Λειτουργίες, να μνημονεύουμε όλα αυτά τα ονόματα που ακούσατε σήμερα, των παλαιών ιερέων, των κοινοταρχών, των ηρώων του γένους μας, των αγνοουμένων, των ανθρώπων που κοιμήθηκαν και τελειώθηκαν στην προσφυγιά. Όλοι αυτοί οι κεκοιμημένοι αδελφοί μας μαζί με την Παναγία, τον τίμιο Πρόδρομο, τους αγίους,  τους αγγέλους κι εμάς τους ζωντανούς  θέλουν να μνημονευθούν, να  πανηγυρίσουν και να γευτούν το αναστημένο σώμα και αίμα του Σωτήρος  μας  Χριστού. 

Ο Πανιερώτατος μας έκανε την τιμή να μιλήσει στην Ορθόδοξη Αλήθεια για την επαναλειτουργία των εκκλησιών στα κατεχόμενα εδάφη, καθώς και για το πώς βλέπει το μέλλον της Κύπρου, αλλά και όλου του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας, μπροστά στα γεγονότα που εξελίσσονται γύρω μας.

Πανιερώτατε, την ευχή σας. Τα τελευταία 14 χρόνια, με δική σας πρωτοβουλία, εξ όσων γνωρίζω, λειτουργείται ξανά ο ναός του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Μάμαντος, στην κατεχόμενη Μόρφου. Να το δούμε άραγε ως ένα σημείο για το μέλλον;

Κάθε τι που συμβάλλει στην επαναλειτουργία της Ορθόδοξης Χριστιανωσύνης, ιδιαίτερα σε κατεχόμενες, αλειτούργητες δηλαδή, περιοχές, νομίζω ότι είναι σημείο. Και οφείλω να πω ότι ήταν πολύ σημαντική σε αυτό η συμβολή του σημερινού Οικουμενικού Πατριάρχη. Το 2003 ήμουν στο Ίδρυμα Γουλανδρή-Χόρν στην Αθήνα, για να κάνω μια ομιλία για την εκκλησιαστική ναοδομία, σε μια εκδήλωση που ήταν υπό την αιγίδα του Πατριάρχη.  Ήταν η πρώτη φορά που συναντηθήκαμε, πολύ νέος Επίσκοπος τότε εγώ, και εκείνος επίσης νέος. Στο τέλος μου είπε, μόνον τόσο λίγο θα σας δούμε, Άγιε Μόρφου; Του λέω, αν θέλετε, μπορούμε να ιδωθούμε αυτές τις μέρες, που θα είμαι στην Αθήνα. Μου είπε, έλα τότε αύριο, στον Αστέρα Βουλιαγμένης.

Πήγαμε. Και είχαμε  μια πολύ εποικοδομητική συνάντηση μιας ώρας. Του  έθεσα το επίκαιρο τότε ερώτημα, στο οποίο δεν μπορούσε κανένας Κύπριος να μου απαντήσει, ούτε θετικά, ούτε αρνητικά. «Ξέρετε», του λέω, «Παναγιώτατε, οι κατοχικές δυνάμεις και ο Ντενκτάς άνοιξαν τα οδοφράγματα και μπορούμε τώρα να τα διαβούμε επιδεικνύοντας μια ταυτότητα ή ένα διαβατήριο. Πολλοί έχουν «ενοχοποιήσει» αυτή τη διαδικασία, άλλοι, κινούμενοι από το συναίσθημα, θέλουν να δουν τους τόπους του. Εγώ ανήκω στους δεύτερους. Είμαι πρόσφυγας, και ως Επίσκοπος και ως πρόσωπο. Ποια είναι η γνώμη σας;» 

Μου είπε «η γνώμη μου είναι ότι πρέπει να πας. Όπου μπορείς, ό, τι μπορείς να κάνεις. Ένα τρισάγιο; Ένα τρισάγιο. Μια παράκληση; Μια παράκληση.  Αν εσείς υποχρεωθήκατε από τα κατοχικά στρατεύματα και πιο πριν από το πραξικόπημα-διότι το πραξικόπημα άνοιξε τις πύλες της εισβολής- τι φταίνε οι Άγιοι; Τι φταίνε οι Άγιοί σας, οι Εκκλησίες σας, να μένουν αλειτούργητες, χωρίς θυμίαμα, χωρίς ένα καντήλι, χωρίς μιαν ευχή, έστω ένα Κύριε ελέησον, ένα Αιωνία η μνήμη; Αυτό», μου είπε, «το οφείλουμε σε όλους τους τόπους, ελεύθερους και κατεχόμενους»

Πολλήν εντύπωση μου έκανε η απάντησή του, γιατί κανείς Κύπριος τόσα χρόνια δεν μου  είπε κάτι τέτοιο. Οπότε, αντιλαμβάνεστε ότι πήρα και  περισσότερα απ’ όσα ήθελα από αυτή την συνάντηση με τον Πατριάρχη.

Το εκπληκτικότερο είναι ότι, επιστρέφοντας την επόμενη μέρα στην Κύπρο και κάνοντας έναν σταθμό στο μοναστήρι της μετανοίας μου, την Μονή Μαυροβουνίου, του Αγίου Γεωργίου, όπου εγκαταβιώνει ο Γέροντάς μου Συμεών. Χωρίς να του πω κάτι, με ρώτησε «πού θα πας σήμερα»;  Του απάντησα, στη Μητρόπολή μου, εννοώντας εδώ, που είναι η προσφυγική έδρα.

«Όχι», μου απάντησε, «νομίζω ότι το σωστό είναι να πας από το οδόφραγμα στην κατεχόμενη έδρα. Θα σε συνοδεύσει και ο πάτερ Νεκτάριος», ένας από τους πατέρες της Μονής τότε, τώρα επίσκοπος Αρσινόης.

Έτσι έκανα την πρώτη μου είσοδο στην κατεχόμενη έδρα μου, μήνα Μάιο, θυμάμαι, το 2003. Ήταν συγκλονιστικό να βλέπεις τις εκκλησίες αλειτούργητες, την εκκλησία του χωριού μου να την έχουν κάνει τζαμί, να πρέπει να βγάλουμε τα παπούτσια μας για να μπούμε, εκκλησίες να έχουν γίνει στάβλοι…

Έφτασα στην κατεχόμενη περιοχή μου. Είχα μνήμες. Όταν έφυγα ήμουν 12 ετών, είχα αρκετές μνήμες, δόξα τω Θεώ, και μπόρεσα να αναγνωρίσω τον τόπο. Αυτό είναι μια επώδυνη διαδικασία. Πολλοί  πηγαίνουν, όπως οι Κερυνιώτες, για παράδειγμα, και δεν βρίσκουν τις μνήμες τους, λόγω της μεγάλης οικοδομικής αλλαγής που έχει συντελεστεί επί του εδάφους

Στη Μόρφου τότε δεν είχε γίνει τέτοια αλλαγή. Ήταν όλα στη θέση τους, μαραζωμένα, θλιμμένα, κατεχόμενα. Μπήκα, ξεκίνησα μια Παράκληση, αλλά οι Τούρκοι με εμπόδισαν, με έβγαλαν έξω. Αλλά εγώ προτίμησα να συγκρατηθώ και να σιωπήσω, μολονότι  υπήρχαν  και κανάλια και θα μπορούσα να τους εκθέσω και να διαμαρτυρηθώ. Σκέφτηκα όμως πιο βαθειά: ότι εδώ θα ξανάρθω, είναι ο τόπος μου, η Μητρόπολή μου. Καλύτερα να το υπομείνω σιωπηλά και να αρχίσω τις προσπάθειες για την επαναλειτουργία του Ναού.

Η προσπάθεια διήρκεσε περίπου ένα χρόνο. Και τον Σεπτέμβριο του 2004 μπορέσαμε να λειτουργήσουμε, εν μέσω κρίσεων και κατακρίσεων, εκκλησιαστικών και πολιτικών παραγόντων. Ο κόσμος όμως εν τέλει ανταποκρίθηκε πολύ στην πρώτη αυτή προσπάθεια που κάναμε, να ανοίξουμε τον Άγιο Μάμα να λειτουργήσει. Αυτό προκάλεσε αίσθηση σε πολλούς, Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους, αλλά και σε ξένους. Οπότε, σιγά-σιγά, και αυτοί που αρχικά μας κατέκριναν, αντιλήφθηκαν πλέον ότι, ανοίγοντας και επαναλειτουργώντας μιαν εκκλησία, κατ’ ουσίαν επανασυνδέουμε το Χριστιανικό  παρελθόν και συνεχίζουμε στις μέρες μας, έστω και υπό συνθήκες κατοχής,  την πορεία που σταμάτησε το 1974.

Μια δεύτερη παράμετρος, είναι ότι επανασυνδέονται με τη γη τους, τη γη των πατέρων τους, οι νεώτεροι, που δεν γεννήθηκαν στα μέρη αυτά. Και τρίτον, αποδεικνύουμε στους κατακτητές ότι τα προσκυνήματα αυτά, τη γη αυτή, την έχουμε, την αισθανόμαστε πάντα δική μας . και οι ίδιοι, είναι αλήθεια, αισθάνονται ξένοι στον τόπο που κατοικούν τώρα.

Άρα φάνηκε ότι είναι πολλαπλές οι ωφέλειες από την επαναλειτουργία αυτή. Όμως εγώ επιμένω πάντοτε στο πνευματικό κομμάτι: ότι επανασυνδέουμε τον Χριστιανισμό με τόπους Χριστιανικούς και Ελληνικούς. Και αυτή τη Θεία Λειτουργία, τη χρωστάμε στους Αγίους μας, παρά τα φρικτά μας λάθη.

Χάριτι Θεού, τώρα λειτουργούν τις κατεχόμενες Μητροπόλεις τους όλοι οι Μητροπολίτες, πλην ενός.  Σχεδόν όλες οι κοινότητες έχουν επαναλειτουργήσει κάποιο ναό, ή έστω κάποιο ξωκκλήσι ή παρεκκλήσι και τελούνται αρκετές Λειτουργίες στην κατεχόμενη γη.

Πώς διαβλέπετε το μέλλον της Κύπρου, αλλά και της Ελλάδος, ίσως και όλης της Ορθόδοξης Μέσης Ανατολής υπό τις τρέχουσες συνθήκες;  Εκτιμάτε ότι θα ματαιωθούν τα σχέδια της Νέας Εποχής;  

Νομίζω ότι πλέον έχω ταυτίσει τον λόγο μου με τον προφητικό λόγο των Αγίων, τον οποίον επαναλαμβάνω πάλιν και πολλάκις, χωρίς να λέω τίποτα δικό μου. Λέω αυτά που πιστεύω από τους Αγίους, παλαιούς τε και νέους. Λέω ότι η νέα τάξη πραγμάτων κάνει την τελευταία της επίθεση σε όλα τα επίπεδα: σε επίπεδο ηθικό, σε επίπεδο οικονομικό,  σε επίπεδο πολιτικό. Έχει πετύχει πολλές νίκες, ιδιαιτέρως σε ένα μεγάλο κομμάτι της νεολαίας μας, ως προς την ανηθικότητα . Και επίσης σε ένα μεγάλο κομμάτι των πολιτικών μας, ως προς τον ενδοτισμό. Και τώρα εναπομένει, νομίζω, να ρίξουν τα προπύργια της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ήτοι τους Επισκόπους, τους ηγουμένους και τους ανθρώπους οι οποίοι έχουν υπεύθυνες θέσεις στην Ορθοδοξία. Αυτός είναι ένας στόχος τους, όπου βλέπω ότι σιγά-σιγά   αποκτούν κάποιες νίκες. Αλλά θα είναι τόσο ξαφνικά τα γεγονότα που έρχονται, εξαιτίας αφ’  ενός της συνεχόμενης πολεμικής έντασης στη Συρία και εν συνεχεία εξαιτίας της αντιπαλότητας που ήδη ξεκίνησε μεταξύ Ισραήλ και Περσίας. Αυτό, μαζί με την ερχόμενη πτώση του Ερντογάν, θα αποτελέσει το έναυσμα ενός τρίτου παγκοσμίου πολέμου. Προχθές άκουγα τον Σάββα Καλεντερίδη, ο οποίος δεν απηχεί προφητικό λόγο, αλλά γεωστρατηγικό, ο οποίος έλεγε τα ίδια πράγματα. Έλεγε τα ίδια πράγματα που έλεγε πριν μερικές δεκαετίες ο Άγιος Παΐσιος, πού είπε πριν εκατονταετίες ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Το τραγικό είναι ότι δεν τα λένε οι επίσκοποι της Ελλάδος αυτά. Δεν τα επισημαίνουν. Αυτό είναι μια σύγχρονη τραγωδία. Η έλλειψη τέτοιου λόγου και τέτοιων επισημάνσεων, είτε από την προφητική είτε από το γεωστρατηγική πλευρά , δίδει νίκες στη νέα τάξη πραγμάτων. Πρέπει να το αναληφθούμε αυτό το πράγμα.

Πώς πιστεύετε ότι πρέπει να σταθούν οι πιστοί μπροστά στα γεγονότα αυτά, που εξελίσσονται και γίνονται όλο και πιο δύσκολα;

Εξαρτάται τι καθοδήγηση θα έχουν οι πιστοί. Το καλό είναι ότι υπάρχει διαδίκτυο. Και πολλοί πιστοί πλέον, μπορεί να μην ανήκουν στην τοπική ενορία ή στη τοπική επισκοπή, μπορούν όμως να παρακολουθούν μέσω διαδικτύου κάποιους ανθρώπους και να εμπνέονται και να καθοδηγούνται από αυτούς. Εννοώ, βέβαια, τους συγχρόνους Αγίους. Οι οποίοι σύγχρονοι Άγιοι, είναι φώτα σωστικά για τους σημερινούς πιστούς. Διότι δεν είναι μόνον ο πολιτικός βίος. Είναι και ο καθημερινός, ο οικογενειακός, ο ηθικός, ο εσωτερικός βίος του Χριστιανού πιστού. Ανάλογα, λοιπόν, με τι εσωτερική, ηθική και πνευματική στάση έχομε απέναντι στην καθημερινότητά μας, απέναντι στον συνάνθρωπό μας, απέναντι στην Εκκλησία μας, απέναντι στον εχθρό μας ακόμα, πώς προσευχόμαστε, πώς συγχωρούμε, πως κοινωνούμε, πώς επικοινωνούμε, όλα αυτά θα καθορίσουν τη στάση των κατά τόπους πιστών στα γεγονότα που έρχονται.

Οι άνθρωποι της μετανοίας, όλοι οι σύγχρονοι άγιοι που γνωρίζομε, μας λένε ότι θα έχουμε ομπρέλα προστασίας. Διότι θα τους «χρειαστεί» ο Ίδιος ο Χριστός στο μέλλον. Θα διδάξουν μετάνοια όταν θα ειρηνεύσει πλέον ο κόσμος. Δεν θα είναι μια εποχή αιώνιων πολέμων. Θα έλθει περίοδος ειρήνης και αναλαμπής της Ορθοδοξίας. Οπότε οι άνθρωποι της μετανοίας και του γνησίου Ορθοδόξου φρονήματος θα είναι απαραίτητοι για όλο τον κόσμο, για όλες τις φυλές, για όλους τους λαούς. Άρα, το ζήτημα είναι: εμείς που ανήκουμε; Σε ποιους είμαστε; Και αυτό το «εμείς» δεν είναι φυλετικό, ούτε ακόμη και θρησκευτικό. Αυτό το «εμείς» έχει προσωπικό χαρακτήρα . Η στάση μας , λοιπόν, θα είναι ανάλογη με το πώς ζούμε την Ορθοδοξία μας, την ελληνικότητά μας και τη ζωή μας στα γεγονότα  και με τη φώτιση που θα έχουμε. Πιστεύω ότι δεν θα είμαστε μόνοι μας. Θα υπάρχει έντονη φώτιση του Αγίου Πνεύματος στους ανθρώπους.

Σκέπτομαι ότι εσείς ασφαλώς  θα ξέρετε και από την πείρα σας ως πνευματικός, ότι έχουμε και στις μέρες μας κρυφούς Αγίους, που οι προσευχές τους εισακούονται, δεν είναι έτσι;

Βέβαια. Πάντοτε.

Πανιερώτε, την ευχή σας, ευχαριστώ πολύ.

Φέτος, για μιαν ακόμα φορά, ο Άγιος Μάμας λειτουργήθηκε. Λειτουργήθηκε  στις 6 Αυγούστου, στην μεγάλη δεσποτική εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Κατά την διάρκεια του κηρύγματός του, ο Πανιερώτατος  μίλησε πάλι για την μετάνοια, που, όπως ανέφερε, «αν την δίδασκαν οι παλαιότεροι αρχιερείς, δεν θα ήμασταν τώρα με την ιδιότητα του πρόσφυγα. Αλλά τότε άλλα διδάσκαμε και επέτρεψε ο Χριστός να περάσουμε αυτόν τον μεγάλο κανόνα 44 χρόνια τώρα». Για να καταλήξει με το αισιόδοξο μήνυμα: «Αλλά τώρα τελειώνει πλέον ο Κανόνας μας. Μας το λένε όλοι οι Άγιοι του Θεού. Οι υπομονές των πατέρων και των μητέρων μας, που δεν αξιώθηκαν της επιστροφής, εύχονται γι’  αυτά τα παιδιά να μη ζήσουν παρατεταμένη προσφυγιά και  ανασφάλεια. Και θα τα αξιώσει ο Θεός, όπως και την δική μας τη γενιά, να ζήσουμε αυτό το δώρο. Έχει ο Θεός το σχέδιό Του και το επιτελεί» .

Ο Άγιος Μάμας λειτουργήθηκε και στην γιορτή του, στις 2 Σεπτεμβρίου.   Όπως λειτουργείται συνεχώς (με μόνη θλιβερή εξαίρεση το περασμένο έτος). Και όπως λειτουργούνται οι εκκλησιές και τα ξωκκλήσια στη σκλαβωμένη γη. Και, όπως γράφει ὁ Άγιος Νικόδημος στο προοίμιο του Νέου Μαρτυρολογίου του, «Κατ’ ἀλήθειαν  τοῦτο εἶναι ἕνα θαῦμα παρόμοιον ὡσὰν νὰ βλέπη τινὰς μέσα εἰς τὴν καρδίαν τοῦ χειμῶνος ἐαρινὰ ἄνθη καὶ τριαντάφυλλα. Μέσα εἰς τὴν βαθυτάτην νύκτα ἡμέρα καὶ ἥλιον. Μέσα εἰς τὸ ψηλαφητὸν σκότος φῶτα λαμπρότατα. Ἐν τῷ καιρῶ τῆς αἰχμαλωσίας νὰ βλέπη ἐλευθερίαν».

Ή,  όπως είχε πει σε κάποια παλαιότερη συνέντευξή του ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Μόρφου,

«Η μεγαλύτερη πράξη ελευθερίας που έγινε όλα αυτά τα χρόνια της κατοχής, ήταν όταν τελέσαμε τη Θεία Λειτουργία στον Άγιο Μάμα και κάθε φορά που τελείται Θεία Λειτουργία στα κατεχόμενα τα πάντα ελευθερώνονται, γιατί η Θεία Λειτουργία είναι το αιώνιο μέλλον που ήδη γνωρίζουμε οι χριστιανοί, αυτό της Βασιλείας του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος που δεν υπόκειται σε καμιά σκλαβιά και δεν δεσμεύεται από καμιά ανθρώπινη κρίση».     

(Απόσπασμα από συνέντευξη Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεοφύτου στους Πέτρο Μελαΐση και Νικολέτα Βούτουνου, περιοδικό « Η φωνή της Μόρφου» Μάρτιος 2017) .