Εἰσήγηση στὴν Α΄ συνάντηση (23.11.2016) τοῦ Ἐπιμορφωτικοῦ Σεμιναρίου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μόρφου Ε΄ Ἀκαδημαϊκοῦ Ἔτους  (2016-2017)          

Εἰσηγητής: Ὁ Πανιερώτατος Μητροπολίτης Μόρφου κ. Νεόφυτος

Γενικὴ Εἰσαγωγὴ στὸ ἔργο τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱεροθέου Βλάχου, «Ἐμπειρικὴ Δογματικὴ τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας κατὰ τὶς προφορικὲς παραδόσεις τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη».

Ἀγαπητοί μου Πατέρες,

Σᾶς καλωσορίζω στὴν πρώτη Συνάντηση τοῦ τρέχοντος ἀκαδημαϊκοῦ ἔτους 2016 - 2017 τῶν Ἐπιμορφωτικῶν Σεμιναρίων τῆς Μητροπόλεώς μας.

Α. Οἱ λόγοι ἐπιλογῆς κεφαλαίων τοῦ ἔργου αὐτοῦ τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη ὡς θεματολογικοῦ ἄξονα τῶν φετινῶν Ἐπιμορφωτικῶν Σεμιναρίων τῆς Μητροπόλεως Μόρφου

Γιὰ τὴ φετινὴ χρονιὰ ἔκρινα καλὸ νὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ κάτι πολὺ βαθύ, θὰ ἔλεγα ἀναγκαῖο γιὰ ὅλους σήμερα, τὴ Δογματικὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, μέσα ἀπὸ τὰ συγγράμματα καὶ τὶς προφορικὲς παραδόσεις ἑνὸς πολὺ μεγάλου θεολόγου, τοῦ τελευταίου μεγάλου Ἕλληνα θεολόγου τοῦ 20οῦ αἰώνα, κατὰ τὴν ἄποψη ἀρκετῶν εἰδημόνων, τοῦ πατρὸς Ἰωάννη Ρωμανίδη. Ἑνὸς ἀνθρώπου, ποὺ ἀφιέρωσε ὅλη του τὴ ζωὴ στὴ μελέτη τῶν δογμάτων τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων ἀλλὰ καὶ τῆς Θεολογίας τῶν ἁγίων καὶ θεοφόρων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας. Καί, ἀσφαλῶς, δὲν θὰ εἴχαμε αὐτὸ τὸ σπουδαῖο ἔργο στὰ χέρια μας, χωρὶς τὴν καίρια συμβολὴ καὶ προσπάθεια ἑνὸς ἐκλεκτοῦ μαθητῆ καὶ συνεργάτη τοῦ π. Ρωμανίδη, τοῦ Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱεροθέου Βλάχου, ποὺ στὶς μέρες ὀρθοτομεῖ λόγον ἀληθείας τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως καὶ Παραδόσεως. Ἁπλῶς νὰ ἐπισημάνουμε ὅτι ὁ ἅγιος Ναυπάκτου μερίμνησε νὰ ἀπομαγνητοφωνηθοῦν πάμπολλες σχετικὲς ὁμιλίες τοῦ π. Ἰωάννη, νὰ συναθροισθοῦν περὶ τὰ 2000 ἀποσπάσματα γιὰ τὸ θέμα, τὰ ὁποῖα μὲ πολὺ κόπο καὶ σοφία ἀνασυνέθεσε καὶ ἀπάρτισε τὴν ἐξαίρετη ἁρμονικὴ θεολογικὴ σύνθεση, ποὺ ἐξέδωσε τύποις πρὸς ὠφέλεια ψυχῶν καὶ οἰκοδομὴ τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας.

Καί, ἐπειδὴ εἶμαι ὁ πρῶτος ὁμιλητὴς τῶν φετινῶν Σεμιναρίων, θὰ ἤθελα νὰ πῶ ὅτι ἡ θεματολογία αὐτῆς τῆς χρονιᾶς εἶναι ἰδιαίτερα σημαντική, καθὼς θὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ τὴν ἁγιοπνευματικὴ ἐμπειρία τῆς βιώσεως τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου καὶ τῶν δογμάτων τῆς μίας, ἁγίας, καθολικῆς καὶ ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας. Πῶς δηλαδὴ οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, κληρικοί, μοναχοὶ καὶ λαϊκοί, ἄντρες, γυναῖκες καὶ παιδιὰ μποροῦν μέσα ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Πίστη νὰ γνωρίσουν τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, νὰ φωτιστοῦν ἀπὸ τὸν Χριστὸ καὶ νὰ γίνει ὁ Θεὸς Πατέρας πατέρας τους προσωπικός, δηλαδὴ νὰ τεθεῖ ἡ ζωή τους μέσα στὴ ζωὴ τῆς Ἁγίας Τριάδος.

Ἐπιπλέον, δὲν διστάζω νὰ πῶ ὅτι στὶς μέρες μας ἡ Θεολογία τοῦ πατρὸς Ἰωάννου εἶναι ἄκρως ἐπίκαιρη. Καὶ δὲν εἶναι τυχαῖο ποὺ πολλοὶ σύγχρονοι πιστοὶ τὸν ἀνακαλύπτουν κι ἀναζητοῦν τὰ βιβλία του. Διότι ὡς θεολόγος ἦταν ἀπὸ τοὺς λίγους ἀκαδημαϊκοὺς ποὺ τόνισε ἰδιαίτερα καὶ ἀνέδειξη τὴ θεραπευτικὴ ἀγωγὴ ποὺ προσφέρει ἡ Ἐκκλησία στὸν ἄνθρωπο, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐμπειρικὴ ἁγιότητα. Πῶς δηλαδὴ ὁ ἐν μετανοίᾳ ζῶν πιστὸς καθαρίζει τὴν καρδία του καὶ πῶς ὁ νοῦς ἀποκτᾶ σιγὰ σιγὰ θρόνο τὴν καρδία τὴν καθαρή, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἔρθει ὁ φωτισμὸς καὶ ἡ ἁγιότητα. Μὲ ἄλλα λόγια, αὐτὴ τὴ θεραπευτικὴ καὶ ἀσκητικὴ ἀγωγὴ ποὺ καὶ κληρικοὶ καὶ μοναχοὶ μὰ καὶ πολλοὶ ἁπλοὶ ἄνθρωποι τοῦ λαοῦ μας βίωναν ἐμπειρικὰ γιὰ αἰῶνες.

Α. 1. Ἡ ἀλλοίωση τῆς Ὀρθόδοξης Πατερικῆς θεραπευτικῆς Παράδοσης

Ἡ αὐτονόητη αὐτὴ καὶ τόσο σημαντικὴ θεραπευτικὴ διάσταση τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης, ποὺ συναντοῦμε στὴν Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη, στὴ διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, στὸ ὁμολογιακὸ πνεῦμα τῶν ἁγίων μαρτύρων, στοὺς βίους τῶν ἁγίων, στὴν Ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας, στὴ λαϊκὴ εὐσέβεια, λησμονήθηκε ἐν πολλοῖς κατὰ τὸν 20ὸ αἰώνα. Μάλιστα, ἂν ρωτοῦσες καὶ ἐπισκόπους καὶ κληρικοὺς καὶ θεολόγους καὶ μοναχοὺς καὶ λαϊκοὺς κατὰ τὴν περίοδο αὐτὴ ποιός εἶναι ὁ λόγος ποὺ εἶσαι χριστιανός, ποὺ ἀσχολεῖσαι μὲ τὴν Ἐκκλησία, ἡ συντριπτικὴ πλειοψηφία θὰ σοῦ ἀπαντοῦσε ὅτι ὁ κυριότερος λόγος ποὺ εἶμαι χριστιανὸς εἶναι γιὰ νὰ μάθω νὰ εἶμαι ἠθικὸς καὶ καλὸς ἄνθρωπος. Νὰ κάνω καλὲς πράξεις καὶ φιλανθρωπίες καὶ νὰ ἀποτελῶ πρότυπο ἀνθρώπου γιὰ τὴν κοινωνία! Κι ὅλα αὐτὰ τὰ ἔλεγαν ὄχι γιατί εἶχαν κάποια κακὴ προαίρεση, ἀλλὰ δὲν ἀντιλαμβάνονταν ὅτι στὴ ζωή τους εἶχε εἰσέλθει ἕνα ψεύτικο ἦθος, ἕνα ψεύτικο πρότυπο καλωσύνης, φιλανθρωπίας καὶ δράσης, ποὺ κληρονομήθηκε ἀπὸ τὴν παπικὴ καὶ προτεσταντικὴ θρησκευτικότητα· μιὰ θρησκευτικότητα, ποὺ ἀπώλεσε τὴ χάρη τῆς ἁγιότητας, ἀναπτύσσοντας ἐδῶ καὶ 1000 χρόνια μία Θεολογία, ἡ ὁποία δὲν ὁδηγεῖ στὴν κάθαρση, τὸν φωτισμὸ καὶ τὴν ἁγιότητα, ἀλλὰ διὰ τῶν ἔργων στὴν ἐγωπάθεια καὶ αὐτοδικαίωση τῆς καλωσύνης!

Προσέξτε τὴ φθορὰ καὶ τὴν ἀλλοίωση ποὺ ὑπέστησαν οἱ Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι! Ὅλοι γνωρίζουμε ὅτι ἅμα τρυπήσει ἕνα μῆλο καὶ τὸ βάλουμε μέσα στὰ πολλά, θὰ φθαροῦν καὶ τὰ ὑπόλοιπα. Ἔτσι ἐπῆλθε καὶ ἡ ἀλλοίωση αὐτὴ τοῦ ἤθους μέσα στὴν Ἐκκλησία μας, ἐξαιτίας αὐτῆς τῆς σάπιας καὶ λανθασμένης θρησκευτικότητας ποὺ μᾶς ἦρθε ἀπὸ τὴ Δυτικὴ Εὐρώπη καὶ τοὺς αἱρετικοὺς παπικοὺς καὶ προτεστάντες. Αὐτοὶ βεβαίως εἶχαν ἀρχίσει τὴν προσπάθεια νὰ ἐνσπείρουν στοὺς Ὀρθοδόξους τὸ αἱρετικό τους αὐτὸ εὐσεβιστικὸ ἦθος αἰῶνες πρίν, ἀλλὰ μέχρι τὴν Τουρκοκρατία ἡ ζημιὰ ποὺ προκάλεσαν ἦταν ἐλάχιστη, ἐπειδὴ ἡ λαϊκὴ εὐσέβεια ἦταν ἐμπειρικὰ ἑνωμένη μὲ τὴν ἀποστολικὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ δὲν ἐπέτρεπε νὰ ἀλλοιωθεῖ τὸ βίωμα της. Ἡ μεγάλη ἀλλοίωση τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας ἄρχισε νὰ γίνεται ἀπὸ τὴν ὥρα ποὺ ἡ Ἑλλάδα ἀπέκτησε τὸ δοτὸ κράτος τῶν Βαυαρῶν τὸν 19ο αἰώνα, καὶ οἱ θεολόγοι τους εἰσῆλθαν μαζικὰ στὴν Ἑλλάδα, γοητεύοντας πολλοὺς Ὀρθοδόξους σπουδαγμένους. Ἀποτέλεσμα ἦταν νὰ εἰσέλθουμε στὸν 20ὸ αἰώνα, μέσα ἀπὸ αὐτὴ τὴ μεθοδευμένη ἀλλοίωση, ὁπόταν γεννήθηκαν οἱ γνωστὲς θρησκευτικὲς Ὀργανώσεις. Αὐτὲς εἶχαν τὸ ἦθος τοῦ Εὐσεβισμοῦ καὶ ὄχι τῆς εὐσέβειας, τοῦ καθωσπρεπισμοῦ καὶ ὄχι τῆς μετάνοιας καὶ τῆς ἁγιότητας, καὶ ἡ ὅλη τους δραστηριότητα δὲν διέφερε ἀπὸ αὐτὴν τῶν Δυτικῶν αἱρετικῶν.

Α. 2. Οἱ Θρησκευτικὲς Ὀργανώσεις

Ἂν ρωτήσετε παλαιοὺς ἱερεῖς, ταπεινούς, εὐσεβεῖς καὶ καλοὺς ἀνθρώπους τοῦ μόχθου, ποὺ ἀγαποῦσαν τὴν πατρίδα τους, τὴ γῆ ποὺ τοὺς ἔθρεφε, ποὺ ἀγαποῦσαν τὶς Ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας, τί διαβάζατε Πατέρες στὴν ἐποχή σας; Θὰ σᾶς ἀπαντήσουν ὅτι διαβάζαμε τὰ ἔντυπα τῆς «Ζωῆς» καὶ τοῦ «Σωτῆρος». Ἔντυπα ποὺ δὲν εἶχαν καμία διαφορὰ ἀκόμα καὶ στὴν αἰσθητικὴ ἀπὸ ἀνάλογα θρησκευτικὰ ἔντυπα ποὺ ἐξέδιδαν διάφοροι καθολικοὶ καὶ προτεστάντες στὴν Εὐρώπη καὶ τὴν Ἀμερική! Κι ὅλα αὐτὰ νὰ γίνονται μὲ τὶς εὐλογίες τῶν περισσοτέρων τότε ἐπισκόπων, ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ ἦταν οἱ πρῶτοι ποὺ θὰ ἀντιδροῦσαν. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἦσαν κι αὐτοὶ τέκνα μιᾶς ἀλλοιωμένης ἀφώτιστης Θεολογίας, δὲν φώτιζαν καὶ τοὺς ἱερεῖς τους καὶ οἱ ἱερεῖς τους τὸν λαό, κι ἔτσι παρέδωσαν τὴν κατήχηση τοῦ ποιμνίου τους στὶς θρησκευτικὲς Ὀργανώσεις ποὺ προανέφερα.

Στὴν Κύπρο τὰ ἐκκλησιαστικὰ πράγματα δὲν διέφεραν καὶ πολὺ ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα. Ἐξαίρεση ἀποτελοῦσαν μερικὰ μοναστήρια, ὅπως ἡ ἱερὰ μονὴ Σταυροβουνίου, ποὺ σ᾽ αὐτὴν ἐφαρμοζόταν ὁ ἡσυχαστικὸς τρόπος ζωῆς καὶ ἐσωτερικῆς νοερᾶς προσευχῆς, ποὺ ἔφεραν οἱ πρῶτοι Πατέρες στὰ ὕστερά τους χρόνια στὴ μονὴ ἀπὸ τὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ κάποιους ἄλλους χώρους. Ἡ Κύπρος κρατήθηκε στὴν Ὀρθόδοξη ζωὴ ἀπὸ τὴ λαϊκὴ εὐσέβεια, τὴν εὐσέβεια τῶν γιαγιάδων καὶ τῶν παππούδων, ποὺ συνέχιζαν νὰ παραμένουν προσηλωμένοι στὴν Πίστη ποὺ παρέλαβαν ἀπὸ τοὺς προγόνους τους, κι ὄχι ἀπὸ τὴ Θεολογία ποὺ διδασκόταν στὰ σχολεῖα καὶ στὶς ἐνορίες ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους τῶν Ὀργανώσεων.

Βεβαίως, γιὰ νὰ ὁμολογήσουμε τὴν ἀλήθεια, στὶς μέρες μας ἡ μὲν «Ζωὴ» εὑρίσκεται σὲ παρακμὴ ὡς Ὀργάνωση, ἐνῶ ὁ «Σωτὴρ» προσαρμόστηκε στὴν Πατερικὴ Θεολογία καὶ ἔχει ἕνα ὁμολογιακὸ χαρακτήρα ὡς πρὸς τὴν ἀντιμετώπιση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ. Κι ὅσο ἀφορᾶ στὴν προσαρμογὴ αὐτὴ τοῦ «Σωτῆρος» στὴν Πατερικὴ Θεολογία, τοῦτο ἀποδεικνύει τὸ πόσο ζωντανὴ εἶναι ἡ Θεολογία τοῦ Ρωμανίδη, ποὺ ὑποχρέωσε τὶς Ὀργανώσεις νὰ προστρέξουν νὰ πιοῦν νερὸ ἀπὸ τὶς θεραπευτικὲς πηγὲς τῆς Ὀρθοδόξου ἀσκητικῆς Θεολογίας καὶ ὄχι ἀπὸ τὰ θολερὰ νάματα τοῦ Εὐσεβισμοῦ, τοῦ Δυτικοῦ Πιετισμοῦ.

Α. 3. Εὐσεβισμὸς καὶ ἐκκοσμίκευση σήμερα

Πατέρες μου, τὰ ξαναλέω αὐτὰ σ᾽ ἐσᾶς, γιατὶ ἂν καὶ πέρασαν τόσα χρόνια, διαπιστώνω ὅτι καὶ σήμερα, ποὺ βρισκόμαστε στὸν 21ο αἰώνα, ὁπόταν ὅλα φαίνεται ὅτι ἀλλάζουν, τελικὰ τὰ ἴδια παραμένουν, τὴν ἰδία ἀλλοίωση τῆς Ὀρθόδοξης Θεολογίας συναντοῦμε μὲ διαφορετικὲς μορφὲς μπροστά μας, εἰδικὰ ὡς πρὸς τὴν κατανόηση καὶ τὴν ἑρμηνεία τῶν δογμάτων, εἰδικότερα τοῦ τί εἶναι Ἐκκλησία καὶ ἁγιότητα στὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση. Μὲ θλίψη διαπιστώνω ὅτι ἔχουμε ἀνάγκη ὅλοι μας -πρωτίστως οἱ ἐπίσκοποι καὶ οἱ ἱερεῖς- ἐπαν-ευαγγελισμοῦ! Ἔχουμε ἀνάγκη καθάρσεως καὶ φωτισμοῦ! Ἔχουμε ἀνάγκη συνειδητοποιήσεως τῆς ἀσθένειάς μας, οὕτως ὥστε νὰ ἀναζητοῦμε συνεχῶς τὴ θεραπεία μας μέσα στὴν Ἐκκλησία.

Εἶναι λυπηρὸ νὰ τὸ ὁμολογεῖ αὐτὸ ἕνας ἐπίσκοπος, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἄλλη οὐαὶ καὶ ἀλίμονο ἐὰν δὲν συνειδητοποιοῦμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕνα νοσοκομεῖο ποὺ θεραπεύει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὰ πάθη του, ποὺ τὸν μαθαίνει νὰ μετανοεῖ καὶ νὰ καθαρίζει τὴν καρδία του, γιὰ νὰ μπορέσει νὰ ἑνωθεῖ μὲ τὸν Τριαδικὸ Θεὸ καὶ τὸν συνάνθρωπό του, κι ὅτι ἐμεῖς οἱ ἐπίσκοποι εἴμαστε οἱ ἀρχίατροι καὶ ἐσεῖς οἱ ἱερεῖς οἱ γιατροὶ τοῦ θεραπευτηρίου αὐτοῦ. Εἰδάλλως, ἐὰν ἐμεῖς οἱ ἐπίσκοποι καὶ οἱ κληρικοὶ δὲν ἀσχολούμαστε μὲ τὸν δικό μας καθαρισμό, τὸν δικό μας φωτισμό, ὅταν ἡ Θεολογία μας παύσει νὰ ἔχει τὸν χαρακτήρα τῆς θεραπείας, ποὺ πολὺ ορθὰ ἐπισημαίνει ὁ πατὴρ Ἰωάννης Ρωμανίδης, τότε ἀντὶ νὰ εἴμαστε ἕνα νοσοκομεῖο μὲ γιατροὺς θὰ εἴμαστε ἕνα νοσοκομεῖο μὲ νοσοκόμους! Κι ὅταν θὰ κληθοῦμε νὰ ἐγχειρίσουμε καὶ νὰ θεραπεύσουμε τοὺς ἀσθενεῖς, θὰ τοὺς κάνουμε χειρότερα, γιὰ νὰ μὴν πῶ ὅτι θὰ τοὺς θανατώσουμε!

Νὰ τὸ προσέξουμε πολὺ αὐτό! Εἰδικὰ ἐμεῖς οἱ ἐπίσκοποι καὶ οἱ ἱερεῖς νὰ μὴ μένουμε ἐπαναπαυμένοι λειτουργώντας ὡς κάποιοι ποὺ κάνουν καλὰ τὴ δουλειά τους, γιατὶ στὸ τέλος θὰ καταντήσουμε ἕνας «Σύνδεσμος τελέσεως Μυστηρίων», ποὺ θὰ τελοῦμε τὰ Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, τὶς βαπτίσεις, τοὺς γάμους, τὶς κηδεῖες, τὶς ἑορτὲς κι ὅλοι νὰ μένουν εὐχαριστημένοι, ὡσὰν νὰ συντηροῦμε κάποια ἤθη καὶ ἔθιμα μιᾶς ἐθιμοτυπικῆς ἐκκλησιαστικῆς παράδοσης! Κι ἐνῶ θὰ τὰ κάνουμε ὅλα αὐτά, νὰ μὴ μποροῦμε νὰ ἁγιάζουμε τοὺς ἑαυτούς μας καὶ τοὺς ἄλλους. Ἑπομένως, ἔχουμε συνεχὴ ἀνάγκη ἐπανευαγγελισμοῦ καὶ κατήχησης, πρῶτα ἐμεῖς οἱ ἀρχιερεῖς καὶ μετὰ ἐσεῖς οἱ ἱερεῖς. Ἐὰν ἐγὼ ὁ ἐπίσκοπος δὲν ἔχω τὴν ἔγνοια καὶ τὴν ἀγωνία τοῦ δικοῦ μου καθαρισμοῦ καὶ φωτισμοῦ, πῶς θὰ πῶ σὲ κάποιο νέο ἱερέα, πήγαινε στὴν τάδε ἐνορία καὶ κατήχησε τὸν λαό; Πῶς θὰ κατηχήσει τὸν λαὸ ὁ ἱερέας αὐτός, ὅταν ὁ ἴδιος εἶναι ἀκατήχητος καὶ ἡ Θεολογία ποὺ ἔμαθε στὰ πανεπιστήμια δὲν εἶναι θεραπευτική;

Ἀναφορικὰ πρὸς τὰ ἀνωτέρω περὶ θρησκευτικῶν Ὀργανώσεων, θὰ ἤθελα ἐδῶ νὰ ἐπισημάνω περαιτέρω ὅτι δυστυχῶς στὶς μέρες μας (2016) παρατηρεῖται τὸ φαινόμενο ὁ Εὐσεβισμός, ὡς θρησκευτικὴ ἔκφραση καὶ βίωμα, νὰ ἐξακολουθεῖ νὰ ὑφίσταται μὲ ἄλλο προσωπεῖο καὶ ἐκ παραλλήλου, μαζὶ μὲ τὴν ἄλλη μορφὴ ἀλλοίωσης τῆς πνευματικῆς ζωῆς, τὴν ἐκκοσμίκευση, νὰ ἔχουν διεισδύσει σὲ ποικίλους ἐκκλησιαστικοὺς χώρους, μονὲς καὶ μητροπόλεις. Προσθέτω ἐδῶ καὶ τὴν ἐκκοσμίκευση, ὄχι λιγώτερο ἐπικίνδυνη ἀπὸ τὸν Εὐσεβισμὸ στὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή: Ἡ σύγχρονη ἐκκοσμίκευση τοῦ κλήρου καὶ ἡ Ὀρθόδοξη Πατερικὴ θεραπευτικὴ ἀποτελοῦν δύο ἀσύμπτωτες ὀντολογίες! Ἀποτέλεσμα λοιπὸν τῶν παρεκκλίσεων αὐτῶν ἀπὸ τὴν αὐθεντική μας ἐκκλησιαστικὴ παράδοση, εἶναι νὰ παρατηρεῖται στοὺς χώρους αὐτοὺς μία ἀκατάσχετη δράση, τάχα ἱεραποστολική: Περιφορὲς ἱερῶν λειψάνων, ἁγίων εἰκόνων, ὁμιλίες καὶ Συνέδρια, ἐξεζητημένες μοναστηριακὲς πανηγύρεις καὶ πυκνότατα καὶ προκλητικὰ ἀρχιερατικὰ συλλείτουργα. Κι αὐτά, ἀπὸ ἀνθρώπους ποὺ ἔπρεπε νὰ ἐμφοροῦνται ἀπὸ τὸ ἡσυχαστικὸ πνεῦμα τῆς μακραίωνος Ὀρθοδόξου μοναστικῆς παραδόσεως. Καί, τὸ δεύτερο καὶ ἰδιαίτερα ἀνησυχητικὸ ὡς πρὸς πολλοὺς ἀρχιερεῖς, αὐτοί, ἂν καὶ θεματοφύλακες τῆς Πίστεως καὶ θεραπευτικῆς μας παραδόσεως, νὰ δίνουν ὑπερβολικὴ ἔμφαση στὴν κοινωνικὴ καὶ κοσμικὴ δράση, ἐνισχύοντας τὴν ἐκκοσμικευμένη ἀντίληψη ποὺ θέλει τὴν Ἐκκλησία νὰ λειτουργεῖ ὡς ἕνας ἀκόμη κοινωνικὸς θεσμός, ποὺ προσαρμόζεται στὶς ἀπαιτήσεις τῆς σύγχρονης δῆθεν προοδευτικῆς κοινωνίας ποὺ ἀποτάσσεται τὸν κατ᾽ αὐτὴν ‘‘συντηρητισμό’’. Ὁπόταν πολλοὶ ἐπισκόποι, ἱερεῖς καὶ θεολόγοι, στὴν προσπάθειά τους αὐτὴ νὰ φανοῦν ‘‘προοδευτικοί’’,  ἀποφεύγουν νὰ ὁμιλοῦν γιὰ μετάνοια, γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη ἄσκηση, γιὰ πάθη καὶ πειρασμοὺς καὶ τὸν σατανᾶ καὶ τὶς μεθοδεῖες του, σὰν ὅλ᾽ αὐτὰ νὰ εἶναι πράγματα ξεπερασμένα... Κι ὄχι μόνον ὣς ἐδῶ, ἀλλὰ βλέπουμε καὶ νὰ χλευάζεται ἀπὸ πολλοὺς ἀρχιερεῖς ὁ προφητικὸς λόγος καὶ νὰ περιορίζεται στὴν ἐποχὴ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, σὲ μιὰ ἐποχὴ ἐξόχως προφητικὴ καὶ ἀποκαλυπτική.

Συμπερασματικά: Ἡ ἀδιαφορία τῶν ἐπισκόπων γιὰ τὴν Πατερικὴ θεραπευτικὴ Θεολογία ἔδωσε δικαίωμα σὲ ἡγουμένους καὶ μοναχοὺς νὰ συμπεριφέρονται ὡς περιοδεύοντες ἐπίσκοποι! Ὤ τῆς συγχύσεως! Τὸ παλαιὸ ἐπιχείρημα τῶν θρησκευτικῶν Ὀργανώσεων ὅτι τάχα ἀναπλήρωναν -καὶ ἀναπληρώνουν- τὶς ἐλλείψεις τῶν Μητροπόλεων σὲ κατηχητικὸ ἔργο καὶ ἐσωτερικὴ ἱεραποστολή, ἐπαναλαμβάνεται στὶς μέρες μας στὸ ἐν λόγῳ σχῆμα μεταξὺ μονῶν καὶ Μητροπόλεων! Καὶ ἡ κορυφαία σχετικὴ εὐθύνη βαρύνει τοὺς ἐπισκόπους καὶ τὶς τοπικὲς Συνόδους, ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ ἐπιλέγουν τοὺς ἐπισκόπους τους ἀπὸ μονὲς μὲ γνήσιο ἡσυχαστικὸ πνεῦμα. Πόσο σημαντικὸ εἶναι, πατέρες μου καὶ ἀδελφοί, τὰ μέλη τοῦ ὅλου ἐκκλησιαστικοῦ Σώματος νὰ γνωρίζουν καὶ νὰ ἀγαποῦν τὴ θεραπευτικὴ ἀγωγή· καὶ ἐπίσκοποι, καὶ κληρικοί, καὶ μοναχοί, καὶ λαϊκοί! Καὶ ἡ κάθε τάξη νὰ γνωρίζει τὰ ὅρια ἀλλὰ καὶ τὶς εὐθύνες της! Τὸ πρόβλημα εἶναι ὅτι σήμερα μᾶς κουράζει ἡ ἡσυχία. Καί, φαίνεται, πὼς περισσότερο κουράζει τοὺς σύγχρονους μοναχούς...

Α. 4. Τὸ κενὸ στὴ σύγχρονη αὐθεντικὴ ἑρμηνευτικὴ τῶν Δογμάτων στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία      

Ἐπιπρόσθετα, γιὰ νὰ ἐπανέλθουμε στὸ θέμα τῆς ἐπιλογῆς τῆς ἐμπειρικῆς αὐτῆς Δογματικῆς τοῦ π. Ρωμανίδη γιὰ τὸ Σεμινάριό μας, ἀντιλήφθηκα τὸ μεγάλο κενὸ ποὺ ἔχουμε οἱ Ὀρθόδοξοι, τὴ σύγχυση ποὺ μᾶς διακατέχει γύρω ἀπὸ τὴν ὀρθὴ ἑρμηνεία τῶν δογμάτων τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀμηχανία ὅταν συναντᾶμε ἀνθρώπους, τόσο Ὀρθοδόξους, ὅσο καὶ ἑτεροδόξους, οἱ ὁποῖοι ζητοῦν ἕνα λόγο θεολογικὸ ἀπὸ ἐμᾶς ποὺ νὰ στηρίζεται πάνω σὲ στέρεες βάσεις, πάνω σὲ μιὰ ἀδιάλειπτη συνέχεια, ποὺ μόνο ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία κατέχει. Κι αὐτὸ νὰ συμβαίνει σὲ μιὰ ἐποχὴ ποὺ οἱ ἑτερόδοξοι ἔχουν ἀντιληφθεῖ ὅτι στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ὑπάρχει μία συνέχεια, μία ροὴ ἁγιοπνευματική, μιὰ συνεχὴς παρουσία τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, ποὺ αὐτοὶ ἔχουν χάσει ἐδῶ καὶ χίλια χρόνια. Δηλαδὴ ἔχουν ἐννοήσει ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἔχει τὴν πληρότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστὸς Γέροντας Σωφρόνιος τοῦ Ἔσσεξ. Ἔχουν καταλάβει ὅτι οἱ Ὀρθόδοξοι ἔχουν Πατέρες ποὺ θεολογοῦν γύρω ἀπὸ τὴν πίστη τοῦ Ἀβραάμ, τοῦ Ἰσαάκ, τοῦ Ἰακώβ, τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Πατέρων μέχρι τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Δαμασκηνό, ἀλλὰ ἔχουν κι ἕνα ἅγιο Συμεὼν τὸν Νέο Θεολόγο τὸν 11ο αἰώνα, ἕναν ἅγιο Νεόφυτο τὸν Ἔγκλειστο τὸν 12ο αἰώνα, τοῦ ὁποίου ὁ φωτισμὸς δὲν ἦταν ἀποτέλεσμα τῆς φοίτησής του σὲ κάποιο θεολογικὸ πανεπιστήμιο, ἀλλὰ ἀποτέλεσμα τοῦ ἐγκλεισμοῦ του, τῆς μετάνοιας, τῆς καθάρσεως καὶ τῆς προσευχῆς του μέσα σ’ ἕνα σπήλαιο· ἔχουν ἕνα μέγιστο ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ, ἕναν ἅγιο Νικόδημο Ἁγιορείτη, ἕναν ἅγιο Μακάριο Νοταρᾶ, ἕναν ἅγιο Νεκτάριο Πενταπόλεως, ἕναν ἅγιο Σιλουανὸ Ἀθωνίτη, ἕναν ἅγιο Παΐσιο Ἁγιορείτη, ἕναν ἅγιο Πορφύριο Καυσοκαλυβίτη. Καὶ μιλᾶμε γι᾽ αὐτοὺς ποὺ κατέγραψαν τὶς ἁγιοπνευματικὲς ἐμπειρίες τους, ἀφήνοντας ὅλους τοὺς ἄλλους ἁγίους τοῦ αἰώνα μας ποὺ δὲν μᾶς ἄφησαν τέτοια γραπτὰ κείμενα.

Ἀλλὰ κι ἐμεῖς, πόσο θὰ πρέπει νὰ εὐχαριστοῦμε τὸν Θεό, ποὺ παρόλα τὰ χάλια καὶ τὶς ἐλλείψεις μας, μᾶς ἀξίωσε νὰ ἔχουμε ἕναν ἅγιο Παΐσιο, ἕναν ἅγιο Πορφύριο, ἕνα Γέροντα Ἰάκωβο καὶ μᾶς ξελασπώνουν! Γιὰ τοῦτο καὶ εἶναι μεγάλη ἁμαρτία νὰ μὴ μιλᾶμε γιὰ τὴ σύγχρονη ἁγιότητα, τὴν ὥρα ποὺ ὁ Θεὸς ἐπιτρέπει ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι νὰ ἔχουμε στὸν 20ὸ καὶ 21ο αἰώνα τόσους μεγάλους ἁγίους, ὄχι μόνο στὴν Ἑλλάδα καὶ στὴν Κύπρο, ἀλλὰ καὶ στὴ Ρωσία, στὴ Ρουμανία, στὴ Βουλγαρία, στὴ Σερβία κι ὅπου ὑπάρχει Ὀρθοδοξία! Γιὰ νὰ ἀναδείξει ὁ Θεὸς στὶς μέρες μας ἁγίους τέτοιων ἀναστημάτων σημαίνει ὅτι θέλει νὰ μιλοῦμε γι’ αὐτοὺς καὶ νὰ προσπαθοῦμε νὰ τοὺς μιμηθοῦμε. Διότι ὁ Τριαδικὸς Θεὸς εἶναι μεθεκτὸς καὶ στὸν 20ὸ καὶ στὸν 21ο αἰώνα, καὶ μέχρι τῆς συντελείας τῶν αἰώνων!

Πατέρες μου, ζοῦμε σ’ ἐποχὲς ἀποστολικὲς καὶ θὰ κληθοῦμε κάποια στιγμὴ νὰ ὁμολογήσουμε τὴν πίστη μας. Νὰ σᾶς θυμίσω ὅτι ὁ Γέροντας Σωφρόνιος τοῦ Ἔσσεξ πρὶν ἀπὸ δεκαετίες εἶχε προειπεῖ ὅτι ὁ αἰώνας μας θὰ εἶναι αἰώνας τῆς ὁμολογίας. Ὡς ἐκ τούτου, γιὰ νὰ ἀποκτήσει κάποιος ὁμολογιακὸ πνεῦμα θὰ πρέπει νὰ καθαρίζει μὲ ἐπιμελημένη μετάνοια τὴν καρδία του ἀπὸ τὰ πάθη, μιμούμενος τὴ μετάνοια τῶν ἁγίων μας. Εἰδάλλως, ἐὰν παραμείνουμε ἐγκλωβισμένοι στὰ θρησκευτικά μας καθήκοντα, ἀδιαφορώντας γιὰ τὴν προσωπική μας θεραπεία, πῶς θὰ βοηθήσουμε τοὺς σημερινοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν σωρεία προβλημάτων καὶ νέων παθογενειῶν;

Ἄρα ἡ γνώση τῆς Θεολογίας καὶ ἡ ἐμπειρία τῆς ἁγιότητας ἦταν, εἶναι καὶ θὰ εἶναι τὸ κύριο συστατικὸ τῆς θεραπευτικῆς ἀγωγῆς τῆς Ἐκκλησίας μας. Θὰ πρέπει ἐδῶ νὰ ἐπισημάνουμε ὅτι στοὺς πρώτους αἰῶνες τῆς Ἐκκλησίας μας δὲν ἐχειροτονεῖτο κάνεις ἱερέας ἐὰν δὲν περνοῦσε ἀπὸ τὸ στάδιο τῆς καθάρσεως στὸ στάδιο τοῦ φωτισμοῦ. Κι ὅταν λέμε ὅτι στὶς Οἰκουμενικὲς Συνόδους συμμετεῖχαν θεοφόροι Πατέρες κυριολεκτοῦμε: Ἀνάμεσα σ᾽ αὐτοὺς ὑπῆρχαν φωτισμένοι καὶ ἁγιασμένοι ἐπίσκοποι, ποὺ μὲ τὶς ἁγίες καὶ θεόπνευστες ἀποφάνσεις καὶ ἀποφάσεις τους στερέωσαν τὴν Πίστη τῶν Ὀρθοδόξων καὶ ἀντιμετώπισαν ὅλες τὶς αἱρέσεις ποὺ ἤθελαν νὰ ἀλλοιώσουν τὴν ὀρθὴ Πίστη τοῦ λαοῦ.

Πατέρες μου, μία εἶναι ἡ Ἐκκλησία, ἡ Ὀρθόδοξος, αὐτὴ ποὺ συνεχίζει μέχρι σήμερα νὰ ἀναδεικνύει ἁγίους καὶ ἁγίες. Καμμία χριστιανικὴ αἱρετικὴ ὁμολογία δὲν μπορεῖ νὰ ὀνομαστεῖ Ἐκκλησία. Ἀκόμη καὶ ὁ ὅρος ἑτερόδοξος σημαίνει τὸν ἄνθρωπο ποὺ ἔχει ἄλλες δοξασίες, ποὺ δὲν εἶναι Ὀρθόδοξος, ἀλλὰ αἱρετικός. Κι ἐδῶ φαίνεται ἡ μεγάλη ἀξία τῆς Θεολογίας τοῦ πατρὸς Ἰωάννη Ρωμανίδη, ποὺ συμμετέχοντας κι αὐτὸς ὡς ἀπεσταλμένος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου σὲ διάφορους διαλόγους μὲ τοὺς ἑτεροδόξους, ἐπέμενε ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ἡ μία ἁγία καὶ καθολικὴ καὶ καμμία ἄλλη. Ἐπιπροσθέτως τονίζω ὅτι ναὶ μὲν πρέπει νὰ εἴμαστε ὁμολογητὲς τῆς Πίστεώς μας, ἀλλὰ νὰ ἔχουμε διάκριση καὶ νὰ εἴμαστε πολὺ προσεκτικοὶ νὰ μὴν φτάνουμε στὰ ἄκρα, ὅπως κάνουν μερικοὶ ζηλωτὲς ποὺ ἀντιδροῦν καὶ φεύγουν ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ εἰσχωροῦν στοὺς σχισματικοὺς παλαιοημερολογίτες.

Ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι θεσμός, ἀλλὰ τὸ Θεανθρώπινο Σῶμα τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ παρατεινόμενο στοὺς αἰῶνες. Ἄρα δὲν μποροῦμε ἐμεῖς, ἐπειδὴ διαφωνοῦμε μὲ τὶς ἀποφάσεις κάποιων ἐπισκόπων, νὰ φεύγουμε ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ νὰ ἐπαναπαυόμαστε μὲ τὴ δική μας Θεολογία. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι μία καὶ τὰ λάθη τῶν ἐπισκόπων της τὰ διορθώνουν οἱ ἑπόμενες Σύνοδοι.

Β. Συνοπτικὴ Βιογραφία τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη.

Οἱ πνευματικές του καταβολὲς

Σὲ αὐτὴ τὴν πρώτη φετινὴ Συνάντησή μας θὰ ἐπιχειρήσω νὰ μιλήσω γιὰ τὸν πατέρα Ἰωάννη Ρωμανίδη, οὕτως ὥστε νὰ γνωρίσουμε ποιός εἶναι αὐτὸς ὁ θεολόγος, ποὺ στὶς μέρες μας ἡ Θεολογία του ἀπασχολεῖ τόσο πολὺ τοὺς Ὀρθοδόξους θεολόγους καὶ πάνω σὲ αὐτὴ στηρίζονται οἱ ἐπίσκοποι, οἱ ἱερεῖς καὶ οἱ λαϊκοὶ ποὺ θέλουν νὰ ὀρθοτομοῦν λόγο ἀληθείας.

Ὁ π. Ἰωάννης ἦταν μικρασιατικῆς καταγωγῆς, ἀπὸ τὴν Παλαιὰ Ἀραβησσὸ τῆς Καππαδοκίας, καὶ γεννήθηκε στὸν Πειραιᾶ τὸ 1927. Γράφει ὁ ἴδιος: «Οἱ γονεῖς μου ἦσαν ἀπὸ τὴν Ρωμαϊκὴν Καστρόπολιν τῆς Ἀραβησσοῦ τῆς Καππαδοκίας, ὅπου ἐγεννήθη ὁ Ρωμαῖος αὐτοκράτωρ Μαυρίκιος (582-602), ὁ ὁποῖος διώρισεν ὡς Πάπαν τῆς Ρώμης τὸν ἅγιον Γρηγόριον τὸν Μέγαν (590-604) καὶ ὁ ὁποῖος μὲ τὴν σειράν του διώρισεν ὡς πρῶτον ἀρχιεπίσκοπον τοῦ Καντέρμπουρι τὸν Αὐγουστῖνον (597-604). Γεννήθηκα εἰς τὸν Πειραιᾶ, τὰς 2.3.1927...  Ἔφυγα ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα καὶ μετηνάστευσα εἰς τὴν Ἀμερικήν, εἰς τὰς 15 Μαΐου 1927 (εἰς ἡλικίαν 72 ἡμερῶν) μὲ τοὺς γονεῖς μου καὶ ἐμεγάλωσα εἰς τὴν πόλιν τῆς Νέας Ὑόρκης, εἰς τὸ Μανχάταν, εἰς τὴν 46ην ὁδόν, μεταξὺ τῆς 2ας καὶ τῆς 3ης Λεωφόρου. Εἶμαι ἀπόφοιτος τοῦ Ἑλληνικοῦ Κολλεγίου Μπρούκλαϊν, Μασαχουσέτης, τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Γέηλ, Διδάκτωρ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἐθνικοῦ Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Χάρβαρντ (SchoolofArtsandSciences), Ὁμότιμος Καθηγητὴς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης καὶ Ἐπισκέπτης Καθηγητὴς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Μπαλαμὰντ τοῦ Λιβάνου ἀπὸ τὸ 1970.»

Γεννήθηκε λοιπὸν προσφυγόπουλο ἀπὸ δύο εὐλαβεῖς γονεῖς, τὸν Σάββα ποὺ ἦταν ράφτης καὶ τὴν Εὐλαμπία ποὺ ἦταν οἰκοκυρά, ἀλλὰ καὶ ἀσκήτρια. Ἐπίσης εἶχε μία ἀδελφή, τὴν Παρθενία. Ἡ γλῶσσα ποὺ μιλοῦσαν στὸ σπίτι δὲν ἦταν τὰ ἑλληνικά, ἀλλὰ τὰ τουρκικά, γιατὶ οἱ γονεῖς του ὅπως εἴπαμε ἦταν ἀπὸ τὴν καρδιὰ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ὅπου ἡ ἐπικρατοῦσα γλῶσσα τότε ἦταν ἡ τουρκική. Ὁ ἴδιος ἔλεγε πάντοτε ὅτι τὰ ἑλληνικὰ παρέμειναν ἡ δεύτερή του γλῶσσα.

Ἡ μάνα του Εὐλαμπία ἦταν αὐτὴ ποὺ καθόριζε τὸ πνευματικὸ περιβάλλον τῆς οἰκογένειάς της. Ἦταν αὐτὴ ποὺ τοῦ μετέδωσε ἀπὸ πολὺ νωρὶς τὸ ἀσκητικὸ φρόνημα. Γράφει ὁ ἴδιος: «Θυμᾶμαι, ποὺ ἡ μάνα μου μοῦ ἔλεγε· ‘‘Παιδί μου, ἄνθρωπος ἅγιος μὲ τὸ ζόρι δὲν γίνεται. Πρέπει νὰ τὸ θέλεις!’’» Γιὰ νὰ προσθέσει στὸν λόγο τῆς μητέρας του, «δὲν μπορεῖ βέβαια ἄνθρωπος μὲ τὸ ζόρι νὰ γίνει ἅγιος, ὁ καθένας πρέπει νὰ ἐπιλέξει τὸν δρόμο τῆς ἀσκητικῆς θεραπείας».

Αὐτὸς ὁ λόγος περὶ ἀσκητικῆς θεραπείας τοῦ πατρὸς Ἰωάννη φανερώνει μία συνέχεια καὶ μία ἐμπειρικὴ γνώση Θεολογίας, ποὺ εἶχαν ὅλοι οἱ πιστοὶ ποὺ ἔφθασαν στὸ στάδιο τοῦ φωτισμοῦ. Θυμᾶμαι, κάποτε ρώτησα τὴ μάνα μου τὴ Μηλιά· «Μάνα, τώρα ποὺ ἔγινες 90 ἐτῶν, τί συμβουλὴ θὰ ἔδινες σ᾽ ἐμένα τὸ γιό σου, ποὺ ἀξιώθηκα νὰ γίνω καὶ Δεσπότης;» Μοῦ ἀπάντησε: «Νὰ προσέχεις, γιέ μου, νὰ μὴν γύρει ὁ νοῦς σου!» Δηλαδὴ βλέπουμε ἐδῶ δύο πρωτινὲς μητέρες, μία Μικρασιάτισσα καὶ μία Κύπρια, νὰ κρατοῦν τὸ ἴδιο ἀσκητικὸ Ὀρθόδοξο ἦθος καὶ νὰ σοῦ λένε, πρόσεξε νὰ μὴν περηφανευτεῖς, νὰ μὴν πάρει ὁ νοῦς σου ἀέρα! Ὅλα αὐτὰ ἔχουν θεολογικὴ ἀξία καὶ βάθος. Κι ὅπως ξέρουμε, οἱ πρωτινοὶ ἄνθρωποι γιὰ νὰ ποῦν μιὰ λέξη νήστευαν σαράντα μέρες, ὅπως λέει ὁ λαός μας. Δηλαδὴ ὁ λόγος τους ἦταν ἀποτέλεσμα φωτισμοῦ. Αὐτὸ σημαίνει νήστευαν σαράντα μέρες γιὰ νὰ ποῦν ἕνα λόγο.

Αὐτή, λοιπόν, ἡ γυναίκα, ἡ Εὐλαμπία, ἐνῶ ὅλη μέρα ἔραβε μαζὶ μὲ τὸν ἄντρα της, ταυτόχρονα προσευχόταν. Ἦταν ἄνθρωπος τῆς νοερᾶς προσευχῆς: Προσευ-χόταν μὲ τὴν εὐχὴ τοῦ Ἰησοῦ καὶ ἔκανε καὶ πολλὲς μετάνοιες. Τὴν ἔβλεπε μικρὸ παιδάκι ὁ π. Ἰωάννης καί, σὰν πειραχτήρι ποὺ ἦταν, τῆς ἔλεγε· «Μάνα, τί κάνεις ὅλο μετάνοιες καὶ μετάνοιες;» Κι ἐκείνη τοῦ ἀπαντοῦσε· «Κορόιδευε, Γιαννάκη, κορόιδευε! Μὰ νὰ ξέρεις, παπᾶς θὰ γίνεις ἐσύ!» Δηλαδὴ εἶχε καὶ διορατικὸ χάρισμα ἡ γιαγιούλα μέσα στὴν Ἀμερική!

Ἀργότερα, ὅταν ὁ πατὴρ Ἰωάννης ἀποφάσισε νὰ πάει στὴν Ἑλλάδα, ὁ τότε Ἀρχιεπίσκοπος Ἀμερικῆς Μιχαὴλ τὸν συνέστησε σ’ ἐφοπλιστὲς τῆς Ἀθήνας γιὰ νὰ τὸν ἔχουν Πνευματικό τους. Ὅταν μάλιστα τὸν συνάντησε ὁ ἐφοπλιστὴς Πατέρας, εἶπε χαρακτηριστικά· «Συνάντησα ἕνα νέο Μέγα Βασίλειο!»

Ὅταν ἡ κόρη τῆς Εὐλαμπίας Παρθενία παντρεύτηκε ἕναν ἑτερόδοξο κι αὐτὸς τὴν πῆρε μαζί του στὴ Νέα Ζηλανδία, σηκώθηκε κι ἡ Εὐλαμπία ἀπὸ τὴν Ἀμερικὴ - σημειωτέον ὅτι οἱ γονεῖς τοῦ πατρὸς Ἰωάννη δὲν ἔμαθαν ποτὲ ἀγγλικὰ- καὶ πῆγε στὴ Νέα Ζηλανδία, ὅπου ἔπεισε τὸν γαμπρό της νὰ γίνει Ὀρθόδοξος. Κι ἐπειδή, ἔλεγε, τὸ νὰ εἶσαι Ὀρθόδοξος δὲν ἀρκεῖ νὰ εἶσαι βαπτισμένος, ἀλλὰ πρέπει καὶ νὰ κοινωνᾶς, διενήργησε καὶ ἵδρυσε καὶ Ὀρθόδοξη ἐνορία στὴ Νέα Ζηλανδία!

Μετὰ τὴν κοίμηση τοῦ πατέρα του, μετέβη καὶ ἡ μητέρα του στὴ Θεσσαλονίκη, ἡ ὁποία τελικὰ ἀκολούθησε τὸν μοναχικὸ βίο ἐγκαταβιώνοντας στὴν ἱερὰ μονὴ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου στὴ Σουρωτή, τὴ μονὴ ποὺ πνευματικό της καθοδηγητὴ εἶχε τὸν ὅσιο Παΐσιο τὸν Ἁγιορείτη. Ἔτσι, ἡ Εὐλαμπία μπαίνει κάτω ἀπὸ τὴν πνευματικὴ καθοδήγηση τοῦ μεγάλου τούτου συγχρόνου ἁγίου.

Πρὶν ἀπὸ ἕνα χρόνο, ποὺ ἐπισκέφτηκα τὴν ἐν λόγῳ μονή, μοῦ ἀνέφερε ἡ νῦν ἡγουμένη τοῦ μοναστηριοῦ Φιλοθέη· «Αὐτὴ ἡ γιαγιὰ (ἡ Εὐλαμπία) καλὰ καλὰ ἑλληνικὰ δὲν ἤξερε, ἀλλὰ ἦταν ἡ πρώτη στὶς Ἀκολουθίες, ἡ πρώτη στὴν ὑπακοή, καὶ εἶχε ἀποκτήσει μεγάλο διορατικὸ χάρισμα. Γιὰ παράδειγμα, ὅταν ὁ γέρο-Παΐσιος κάποιες νύχτες ἔκανε τὸν Κανόνα του στὸ κρεββάτι. Καὶ ἡ γιαγιὰ Εὐλαμπία ἀπὸ τὴ Σουρωτὴ τῆς Θεσσαλονίκης τὸν ἔβλεπε μὲ τὰ μάτια τῆς καρδιᾶς -κι ὄχι μὲ τὰ μάτια τους σώματός της- μέσα στὸ κελλί του τί ἔκαμνε. Κι ὅταν συναντήθηκαν ἀργότερα, τοῦ τὸ εἶπε· ὁ ἅγιος Παΐσιος ἔλεγε μὲ θαυμασμὸ· ‘‘Κοίτα νὰ δεῖς, αὐτὴ ἡ γιαγιὰ ποὺ ἦρθε ἀπὸ τὴν Τουρκιὰ καὶ τὴν Ἀμερικὴ νὰ ἔχει καὶ τηλεόραση πνευματικὴ καὶ νὰ μὲ παρακολουθεῖ τί κάνω στὸ Ἅγιον Ὄρος!’’ Καὶ ὅλες οἱ καλόγριες ἔμειναν ἔκπληκτες μὲ τὰ χαρίσματα τῆς γιαγιᾶς Εὐλαμπίας.»

Αὐτὰ ἐπιβεβαιώνουν ὅτι τὴ βαθύτερη ἐσωτερικὴ ζωὴ μπορεῖ νὰ τὴν κατέχει κι ἕνας ἁπλὸς ἄνθρωπος τοῦ λαοῦ, φθάνει νὰ εἶναι ἐντὸς τοῦ πλαισίου τῆς αὐθεντικῆς ἡσυχαστικῆς καὶ θεραπευτικῆς ἐκκλησιαστικῆς μας ζωῆς καὶ παράδοσης. Καὶ οἱ Ὀρθόδοξοι χριστιανοὶ γονεῖς, ζώντας μέσα σὲ τούτη τὴ θεραπευτική μας παράδοση, πρέπει νὰ ἔχουν σὰν σκοπὸ νὰ μάθουν στὰ παιδιά τους νὰ προσεύχονται, νὰ μετανοοῦν, νὰ συγχωροῦν, κι ὄχι πῶς νὰ ἀποκτήσουν ἐπίγεια φήμη καὶ ἐπίγειο πλοῦτο. Οἱ πρωτινοὶ Ὀρθόδοξοι κύριο μέλημά τους εἶχαν νὰ μεταδώσουν μὲ τὴ βιοτή τους στὰ παιδιά τους τὴ θεραπευτικὴ ἀγωγὴ τῆς Ἐκκλησίας μας, χωρὶς πολλὰ λόγια καὶ θεωρίες, ἥσυχα καὶ ἁπλά, ἐφαρμόζοντας πρῶτα οἱ ἴδιοι στὴ ζωή τους τὴ θεραπεία αὐτή.

Ἀντιλαμβάνεστε, λοιπόν, ποιά ἦταν ἡ καταγωγὴ τοῦ πατρὸς Ἰωάννη Ρωμανίδη καὶ εἰδικὰ ἡ ἁγία μάνα του τί πνευματικὰ γονίδια τοῦ κληρονόμησε, ποὺ καθόρισαν καίρια τὴ ζωή του. Νὰ ὑπενθυμίσουμε ἐδῶ καὶ τὴ σχετικὴ θεόπνευστη διδασκαλία τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Πορφυρίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου γιὰ τὸ πόσο τὰ γονίδια ἐπηρεάζουν τὰ παιδιά μας καὶ θετικὰ καὶ ἀρνητικά. Ὁ π. Ἰωάννης ἦταν ἔγγαμος κι εἶχε δύο κόρες.

Μεγάλη στιγμὴ γιὰ τὸν πατέρα Ἰωάννη στὴν πορεία τῶν πολλῶν σπουδῶν του ἦταν ὅταν ἀπέκτησε καθηγητή του τὸν μεγαλύτερο ρῶσο θεολόγο τοῦ 20οῦ αἰώνα, π. Γεώργιο Φλωρόφσκι, ὁ ὁποῖος παρέμεινε γι᾽ αὐτὸν πάντα τὸ μεγάλο του πρότυπο.

Ὁ π. Ἰωάννης εἶχε πολὺ μεγάλη ἀγάπη νὰ μελετᾶ, ἐκτὸς ἀπὸ τὴ Δογματική, καὶ τὴν Ἱστορία εὐρύτερα. Μάλιστα συχνὰ ἔλεγε ὅτι εἶναι ἱστορικὸς καὶ τόνιζε ὅτι δὲν μπορεῖς νὰ μάθεις Ὀρθόδοξη Θεολογία ἐὰν δὲν γνωρίζεις πολὺ καλὰ τὴν Ἱστορία τῶν Δυτικῶν, τῶν Ἀνατολικῶν καὶ τοῦ Ἰσλάμ. Ἀκόμη, μὲ ἐξέπληξε καὶ μία πρωτοπορειακὴ γιὰ τὴν ἐποχή του μελέτη, μὲ τίτλο, «Ἡ ἀνθρωπολογία τοῦ Μεγάλου Εὐχολογίου». Σκεφτεῖτε ἀκόμα πόσο μπροστὰ ἀπὸ τὴν ἐποχή του ἦταν αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος, ὅταν τὸ 1955 ἐξεπόνησε τὴ μεταπτυχιακή του Διπλωματικὴ ἐργασία μὲ θέμα τὸν Ἰσλαμισμό. Κι αὐτό, γιατὶ ἀπὸ πολὺ νωρὶς ἀντιλήφθηκε ὅτι τὸ Ἰσλὰμ ἀνεβαίνει, διότι κατεβαίνει ὁ Δυτικὸς χριστιανισμὸς καὶ θὰ διεκδικήσει νὰ τὸν ἀντικαταστήσει. Κάτι ποὺ βλέπουμε σήμερα νὰ συμβαίνει στὶς μεγάλες πόλεις τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Ἀμερικῆς, ποὺ γέμισαν τζαμιά, ἐπειδὴ ὁ Δυτικὸς χριστιανισμὸς ἀποδείχθηκε ψεύτικος. Καὶ ὁ νέοι ἄνθρωποι σοῦ λένε, τί νὰ πάω σὲ αὐτὴ τὴν ψευτιά, σὲ αὐτὴν τὴν κοροϊδία; Κι ἅμα δὲν ὑπάρχει δίπλα τους ζωντανὴ Ὀρθοδοξία κι ἕνας παπᾶς ποὺ νὰ ἔχει τὸ πνεῦμα τῆς Εὐλαμπίας, ποῦ θὰ πάει ὁ νέος; Ἢ στὸν γκουροῦ ἢ στὸν χότζα! Διότι ἡ ψυχὴ ἐκ φύσεως ἀναζητᾶ πνευματικὴ ἐμπειρία. Κι ἂν δὲν ὑπάρχει ἕνας Ὀρθόδοξος πνευματικὸς χῶρος νὰ τῆς δώσει τὴν ἐμπειρία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, θὰ πάει ἀναπόφευκτα στὶς διάφορες θανατηφόρες μεταφυσικές.

Ὅπως κάποιοι ἀπό σᾶς θὰ γνωρίζετε, τὸ θέμα τῆς διδακτορικῆς διατριβῆς τοῦ π. Ρωμανίδη ἦταν «Τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα», ποὺ ἐκδόθηκε ἀργότερα. Ὅταν διάβασα τὸ ἔργο αὐτὸ ὡς φοιτητὴς (ἦταν τὸ 1983), τόση μεγάλη ἐντύπωση μοῦ ἔκανε, ποὺ πῆγα στὰ βιβλιοπωλεῖα ν’ ἀγοράσω κι ἄλλα βιβλία τοῦ Ρωμανίδη, νομιζόμενος ὅτι ἐξέδωσε πολλά. Καὶ θυμᾶμαι ποὺ ὁ κ. Γρηγόρης τῶν ἐκδόσεων «Γρηγόρη», ἐκεῖ στὴ Σόλωνος, μοῦ εἶπε μὲ πικρὴ εἰρωνία· «Ἄκουσε, παιδί μου. Μιὰ φορὰ ‘‘ἁμάρτησε’’ ὁ Ρωμανίδης μὲ τὸ βιβλίο του ‘‘Προπατορικὸ ἁμάρτημα’’! Οἱ Νεοέλληνες δυστυχῶς δὲν τὸν καταλαβαίνουν! Ἔγραψε ὅμως ἀκόμα ἕνα βιβλίο, τὸ ‘‘Ρωμιοσύνη’’, ἀλλὰ δὲν εἶναι θεολογικό, εἶναι ἱστορικὸ βιβλίο.» Τὸ ἀγόρασα ὅμως κι αὐτό!

Β. 2. Ὁ π. Ἰωάννης ὡς διδάσκαλος τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας.

Τὸ πνευματικὸ κλίμα τῆς ἐποχῆς του

Ὅπως εἴπαμε, ἦρθε στὴν Ἑλλάδα, ἀφοῦ ἡ Ἑλλάδα εἶναι ὁ ἀγαπημένος προορισμὸς κάθε Ἕλληνα, νομιζόμενος ὅτι ἐκεῖ θὰ βρεῖ μιὰ Ὀρθοδοξία πιὸ δυνατὴ ἀπὸ τὴν Ἀμερική, μιὰ Θεολογία πιὸ δυνατὴ ἀπὸ αὐτὴ τῶν καθολικῶν καὶ προτεσταντῶν καθηγητῶν ποὺ ἤξερε. Καὶ βρῆκε τὴ Θεολογία τῶν θρησκευτικῶν Ὀργανώσεων, τῆς «Ζωῆς» καὶ τοῦ «Σωτῆρος», ποὺ ἦταν γεμάτη ἀπὸ ἠθικολογίες, εὐσεβισμοὺς καὶ συνθήματα. Ψέγοντας τὴν ἐν Ἑλλάδι δοκησισοφία, τὴν ἡμιμάθεια καὶ τὴν προχειρότητα στὶς τοποθετήσεις ἔλεγε: «Τώρα μιλάω ἐδῶ ὡς ἕνας Ἀμερικάνος, πῶς νὰ τὸ ποῦμε; Ἐγὼ ἔχω μεγαλώσει στὴν Ἀμερική. Ἐμεῖς ἔχουμε μιὰ μεθοδολογία ἐρεύνης, ποὺ στὴν Ἑλλάδα δὲν τὴν καταλαβαίνουν, ὄχι μόνον οἱ θεολόγοι, ἀλλὰ οὔτε καὶ οἱ φιλόλογοι. Βλέπω καὶ οἱ φιλόλογοι καὶ αὐτοὶ εἶναι ὅλοι συνθηματολόγοι ἐδῶ στὴν Ἑλλάδα. Αὐτοὶ ποὺ καταλαβαίνουν εἶναι οἱ ἄνθρωποι τῶν θετικῶν ἐπιστημῶν.»

Ἐπίσης ἔκανε μιὰ ἐπισήμανση, ποὺ ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες, εἴτε εἴμαστε στὴν Κύπρο, εἴτε στὴν Ἑλλάδα, πρέπει νὰ τὴν προσέξουμε. «Οἱ Ἀμερικανοὶ εἶναι πραγματιστὲς καὶ ὄχι ἰδεολόγοι. Ὁ Ἀμερικανὸς στὸ κάθε τὶ ποὺ κάνει, προσπαθεῖ νὰ βρεῖ μιὰ σωστὴ περιγραφικὴ ἀνάλυση, νὰ περιγράψει κάτι σωστὰ καὶ μετά, βάσει αὐτῆς τῆς σωστῆς περιγραφικῆς ἀναλύσεως, νὰ ἐφαρμόσει μιὰ μεθοδολογία γιὰ νὰ φέρει κάποιο ἀποτέλεσμα. Καὶ αὐτὸ τὸ ἀποτέλεσμα γιὰ τὸν Ἀμερικανὸ εἶναι ἡ ἀλήθεια… (Ἂν δὲν ἔχει ἐπιτυχία) δὲν εἶναι ἀληθές, εἶναι κάτι τὸ ψεύτικο καὶ πρέπει νὰ ξαναρχίσουμε ἀπὸ τὴν ἀρχὴ γιὰ νὰ βροῦμε πῶς θὰ πετύχουμε τὸν σκοπό. Αὐτὸ γίνεται σ᾽ ὅλους τοὺς κλάδους. Δὲν εἶναι κανένας κλάδος, ποὺ νὰ μὴν ἔχει κριτήριο τῆς ἀλήθειας τὴν ἐπιτυχία. Στὴν Ἀμερικὴ τουλάχιστον μεγαλώνουμε κατ᾽ αὐτὸ τὸν τρόπο, ὥστε προοριζόμαστε δηλαδὴ γιὰ ἔρευνα καὶ τέτοια πράγματα. Ὅταν ἀκούσης κάτι, οὔτε θὰ τὸ δεχτεῖς, οὔτε θὰ τὸ ἀπορρίψεις. Αὐτὸ ποὺ ἀκοῦς, θὰ τὸ ἀκούσης μὲ ἐνδιαφέρον. Ἐδῶ στὴν Ἑλλάδα ὁ Ἕλληνας ἔχει διαμορφωθεῖ κατὰ τέτοιο τρόπο, ποὺ ἀμέσως σπεύδει νὰ λάβει θέση. Καὶ μένα μοῦ ἔκανε ἐντύπωση ὅταν πρωτοήλθα εἰς τὴν Ἑλλάδα, μόλις ἀνοίξεις τὸ στόμα σου καὶ πεῖς κάτι, ὁ Ἕλληνας αἰσθάνεται ὑποχρεωμένος νὰ λάβει θέση. Ἔχει γίνει ψυχοπαθής. Ἐξ ἀπόψεως ἑνὸς ξένου ὁ Ἕλληνας εἶναι ψυχοπαθής. Διότι ἕνας ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος αἰσθάνεται τὴν ὑποχρέωση μόλις ἀκούση κάτι νὰ λάβη θέση ὑπὲρ ἢ κατά, κάτι δὲν πάει καλὰ στὸ μυαλὸ αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Δὲν πάει καλά, διότι ἅμα ἀκούσεις κάτι, τὸ σωστὸ εἶναι νὰ τὸ ἀκούσεις μὲ πολὺ ἐνδιαφέρον, νὰ τὸ σημειώσης καὶ μετὰ νὰ μάθης ὅσο περισσότερα γι᾽ αὐτὸ ποὺ λέει ἐκεῖνος καὶ μετὰ νὰ ἀναστείλεις τὴν κρίση σου μέχρις ὅτου ἠμπορεῖς νὰ τὸ ἐλέγξης. Καὶ γιὰ νὰ ἐλέγξης κάτι πρέπει νὰ μάθης πάρα πολλὲς πληροφορίες, ἀλλὰ καὶ ἑρμηνευτικὰ κλειδιά. Διότι πῶς θὰ τὸ ἐλέγξης ἂν δὲν ἔχεις ἑρμηνευτικὰ κλειδιά;»

Ὁ π. Ἰωάννης δίδαξε ὡς καθηγητὴς στὴ Θεσσαλονίκη ἀπὸ τὸ 1970 μέχρι τὸ 1987 ποὺ συνταξιοδοτήθηκε. Ἐδῶ νὰ σημειώσουμε ὅτι ὅταν ὁ πατὴρ Ἰωάννης ἄρχισε νὰ διδάσκει στὸ Πανεπιστήμιο ἔγινε σεισμός. Ἔτρεχαν δηλ. οἱ φοιτητὲς ἀπ’ ὅλες τὶς Σχολὲς τῆς Θεσσαλονίκης, καὶ Νομικῆς καὶ Ἰατρικῆς κ.ἄ., νὰ τὸν ἀκούσουν, διότι κατάλαβαν ὅτι ἡ Θεολογία του κομίζει κάτι τὸ διαφορετικό. Πήγαιναν ν’ ἀκούσουν τὸν Ἀμερικάνο -ἔτσι τὸν ἔλεγαν. Μάλιστα τοῦ ἔδωσαν κι ἕνα ἐπίθετο: ‘‘Fathermidnight” (ὁ «Πατέρας μεσάνυχτα»), γιατὶ ὅταν δίδασκε, τόσο τὸν συνέπαιρνε ὁ θεολογικὸς λόγος, ποὺ μποροῦσε νὰ μιλᾶ γιὰ 4 ὧρες καὶ δὲν ἔφευγε κανείς.

Φοιτητής του τὸν θυμᾶται νὰ περπατᾶ μέσα στοὺς διαδρόμους τῆς Σχολῆς καὶ νὰ τοῦ λέει, «καλημέρα, πατέρα Ἰωάννη», καὶ αὐτὸς νὰ μὴν τοῦ ἀπαντᾶ, ἀλλὰ κάποια στιγμὴ νὰ κοντοστέκεται καὶ νὰ στρέφεται πίσω καὶ νὰ τοῦ λέει, «παιδί μου, μοῦ εἶπες χαίρετε;» «Μάλιστα, πάτερ!» «Τότε, χαίρετε κι ἀπὸ ἐμένα!» «Δὲν μὲ προσέξατε;» «Ὄχι, παιδί μου, ἀσχολούμουν μὲ τὸ ‘‘Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν μέ’’». Ἦταν ἴσως ἡ μοναδικὴ φορὰ ποὺ προδόθηκε ὅτι προσευχόταν νοερὰ καὶ δὲν τὸν ἐνδιέφεραν τόσο πολὺ οἱ εὐγένειες, οὔτε οἱ καθωσπρεπισμοί, διότι εἶχε ἐσωτερικὴ ἐργασία, ἀφοῦ ἦταν γιὸς τῆς Εὐλαμπίας.

Καταλαβαίνετε τί κλίμα δημιουργήθηκε γύρω ἀπὸ αὐτὸ τὸν ἄνθρωπο, τὸν ὁποῖο μάλιστα ἀγάπησαν πάρα πολὺ καὶ παλαιοὶ ἁγιορεῖτες, ὅπως ὁ ἅγιος Παΐσιος, ὁ Γέροντας Ἐφραὶμ ὁ Κατουνακιώτης, ὁ Γέροντας Ἰωσὴφ ὁ Ἡσυχαστής, ὁ Γέροντας Ἰωσὴφ ὁ Βατοπεδινός, ἡ Γερόντισσα Μακαρία τῆς Νέας Μάκρης, ὁ Φώτης Κόντογλου, ὁ πατὴρ Φιλόθεος Ζερβάκος, ὁ Γέροντας Ἀμφιλόχιος Μακρῆς κ.ἄ. Κι ἂν ἀκόμη ρωτήσετε μερικοὺς συγχρόνους ἐπισκόπους τί Θεολογία γνωρίζουν, θὰ σοῦ ποῦν πὼς ὅ,τι μάθανε τὸ ὀφείλουν στὸν Ρωμανίδη.

Κάτι ποὺ πρέπει νὰ σημειώσουμε εἶναι ὅτι στὰ μαθήματά του δὲν ἔλεγε ποτὲ «ὅπως εἶπε ὁ τάδε ἀκαδημαϊκὸς θεολόγος, ὁ τάδε Δυτικὸς θεολόγος», ἀλλὰ ἀνέφερε ὀνόματα ἀγνώστων Γερόντων, ἀσκητάδων καὶ γριῶν. Τὸν μόνο ποὺ ὀνόμαζε ἐπώνυμα ἦταν τὸν πατέρα Θεόκλητο Διονυσιάτη.

Ἡ μεγάλη του ἀγωνία ἦταν νὰ ἀπαλλαγεῖ ἡ ἑλληνικὴ Θεολογία ἀπὸ τὸν εὐσεβισμὸ τῶν Ὀργανώσεων καὶ ἡ Ἀμερικὴ νὰ ἀποκτήσει ἔστω καὶ ἕνα μοναστήρι μὲ ἁγιορείτικο τυπικό. Ἕνα μοναστήρι ἡσυχαστικό, ποὺ νὰ ἀσχολεῖται μὲ τὴν προσευχή, τὴν κάθαρση, τὸν φωτισμὸ καὶ τὴν ἁγιότητα καὶ νὰ εἶναι ἀνοικτὸ γιὰ τὸν κόσμο, γιὰ νὰ μεταδίδει αὐτὸ τὸ πνευματικὸ ἐνδιαφέρον στοὺς προσκυνητές του. Σὲ μία ἀπὸ τὶς ἐπιστολές του στὸν πατέρα Θεόκλητο Διονυσιάτη (ἔτος 1958) ἔγραφε: «Ὁ νοῦς μου εὑρίσκεται πάντοτε εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ μὲ κάθε εὐκαιρίαν προσπαθῶ νὰ διαφωτίσω τοὺς γνωστούς μου περὶ αὐτοῦ. Πιστεύω ἀκραδάντως ὅτι ἡ ζωντάνευσις τῆς Ὀρθοδοξίας θὰ ἐπέλθη μόνον διὰ τῆς ἀναστυλώσεως τοῦ μοναχικοῦ μας βίου. Ἀκριβῶς ἐπειδὴ ἡ ἐν κόσμῳ Ἐκκλησία ἀπεκόπη τῆς μοναχικῆς παραδόσεως, ἐσημειώθη ἐπὶ τῶν ἡμερῶν μας ἡ γνωστὴ κατάπτωσις τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ὁ σατανᾶς ἔχει τόσον πολὺ διαστρέψει τὴν Θεολογίαν τῶν αἱρετικῶν καὶ τῶν ἐκ τῆς Δύσεως ἐπηρεασμένων δῆθεν ὀρθοδόξων, ὥστε νὰ νομίζουν τινὲς ὅτι ἡ σωτηρία δὲν εἶναι ἀπὸ τὸ κράτος καὶ τὰς χεῖρας τοῦ ἐχθροῦ, ἀλλὰ ἀπὸ τὸν Θεόν. Ὁ Θεὸς ἔγινεν ἄνθρωπος διὰ νὰ μᾶς σώση ἀπὸ τὸν ἑαυτόν Του! Διὰ τοῦτο εἰς τὴν Δύσιν ἐξέλιπεν ἡ ἀσκητικὴ ζωή. Οὔτε νηστεύουν, οὔτε προσεύχονται πολύ. Μόνον ἀναζητοῦν τὴν εὐδαιμονίαν. Ἡ κατάπτωσις τῆς μοναχικῆς μας ζωῆς δὲν ὀφείλεται, ὡς νομίζουν τινές, εἰς ἔλλειψιν ἀφωσιωμένων νέων. Ὑπάρχουν πολλοὶ νέοι ποὺ ἀφοσιώνονται εἰς τὴν Ἐκκλησίαν. Ἐπειδὴ ὅμως ἔχουν διεστραμμένην ἀντίληψιν περὶ σωτηρίας, προορισμοῦ καὶ ἁμαρτίας, διὰ τοῦτο ἀντὶ νὰ πᾶνε στὰ Μοναστήρια πηγαίνουν στὴν «Ζωήν», ἢ γίνονται κοσμοκαλόγηροι, δηλαδὴ κοσμικοὶ Ἀρχιμανδρίται καὶ δυστυχῶς, σήμερα ἀπὸ αὐτοὺς βγαίνουν οἱ Ἐπίσκοποι. Ὅταν ὑπάρχη ἐσφαλμένη Θεολογία, τότε ὁ Χριστιανισμὸς καταντᾶ δράσις. Διὰ τὴν περὶ Ἐκκλησίας Θεολογίαν τῶν σημερινῶν μας Θεολόγων, ἡ μόνη ἀπόδειξις ὅτι δὲν ἀπέθανεν ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ὁ ‘‘ Ἑλληνοχριστιανικὸς πολιτισμὸς’’ καὶ ἡ δράσις τῆς ‘‘Ζωῆς’’. Ἡ ‘‘Ζωὴ’’ εἶναι ἀναγκαία διὰ τὴν περὶ Ἐκκλησίας Θεολογίαν τῶν θεολόγων, τῶν κλινόντων πρὸς τὴν Δύσιν. Δι’ αὐτοὺς ἡ ἔλλειψις τῆς ‘‘Ζωῆς’’ εἶναι ἀπόδειξις ὅτι ἐξέπνευσεν ἐντελῶς ἡ Ὀρθοδοξία. Τώρα ἤδη ἤρχισεν ἡ ‘‘Ζωὴ’’ νὰ κατακτᾶ ἔδαφος ἐδῶ εἰς τὴν Ἀμερικὴν καὶ θὰ καρποφορήση, διότι ὅλη ἡ ἐδῶ ζωὴ εἶναι ἐν τῷ κόσμω δράσις καὶ τίποτε ἄλλο. Ὁ μοναχικὸς βίος τῶν ἑτεροδόξων ἐδῶ εἶναι μεστὰ δράσεως τάγματα, ποὺ καταγίνονται μὲ ὁτιδήποτε ἐκτὸς ἀπὸ ἄσκησιν πνευματικήν, ὡς τὴν ἐκλαμβάνει ἡ Ὀρθόδοξος παράδοσις. Λοιπὸν μέσα εἰς τὸ καλούπι τοῦτο χωρεῖ ἄριστα ἡ κίνησις τῆς ‘‘Ζωῆς’’. Δυστυχῶς δὲν ἔχομεν ἐδῶ οὔτε ἕνα ἀσκητὴν ἢ Μοναστήρι καὶ δὲν ὑπάρχει κανένα παράδειγμα ζωντανὸν Ὀρθοδόξου ζωῆς. Ἑπομένως, ὁ τύπος εὐσεβείας ‘‘Ζωῆς’’ ὁμοιάζει τόσον πολὺ μὲ τὴν εὐσέβειαν τῶν ἑτεροδόξων, ὥστε θὰ κάμη θραῦσιν ἐὰν ριζωθῆ. Θὰ ἤθελα νὰ μάθω τὴν γνώμην Σου περὶ τῶν δυνατοτήτων μεταφυτεύσεως μιᾶς μοναστικῆς κοινότητος ἐκ 5-10 Μοναχῶν ἐπὶ ἀμερικανικοῦ ἐδάφους. Ἐὰν δὲν γίνη κάτι τέτοιο ἡ Ὀρθοδοξία θὰ ἐκλείψη ἐδῶ ἢ θὰ μεταμορφωθῆ σὲ κάτι ἄλλο, ὅπως ἤδη ἔχει γίνει εἰς μεγάλον βαθμόν. Προσεπάθησα στὸ βιβλίον μου νὰ πῶ αὐτὰ ποὺ λὲς καὶ Σὺ στὸ ἰδικόν Σου, ἀλλὰ ἐδῶ κανεὶς δὲν τὸ καταλαβαίνει. Βλέπεις οἱ Ἕλληνες ἐδῶ ἔχουν ἀφομοιωθῆ μὲ τὸν εὐδαιμονισμὸν τῆς Δύσεως καὶ εἰς τὰ μάτια τοὺς ὁ εὐδαιμονισμὸς εἶναι θέλημα Θεοῦ. Λοιπὸν τί θὰ πάη νὰ κάμη ἐπάνω στοὺς βράχους μὲ ὁλονυκτίες καὶ τὰ λοιπά; Θὰ ἤθελα πολὺ νὰ ἀλληλογραφῶμεν. Νομίζω ὅτι θὰ λυπηθῆ ὁ διάβολος ποὺ δὲν μᾶς ἀρέσει ὁ χριστιανισμὸς ποὺ προωθεῖ, ἀλλὰ τί νὰ γίνη; Δὲν ἠμπορεῖ κανεὶς νὰ ἀρέση εἰς αὐτὸν ὅταν θέλη νὰ ἀρέση στὸν Θεόν. Ὡραία περιγράφει ὁ ἅγιος Συμεὼν ὁ νέος Θεολόγος πῶς ὁ σατανᾶς βοηθεῖ εἰς τὴν προσευχὴν καὶ στὰ καλὰ ἔργα ὡρισμένων.»

Καὶ τὸν ἀξίωσε ὁ Θεὸς νὰ ἐκπληρωθεῖ αὐτὸς ὁ πόθος καὶ ἡ προσευχή του αὐτή, ἔστω καὶ μετὰ τὴν κοίμησή του, ἀφοῦ τώρα στὴν Ἀμερικὴ ὁ γνωστὸς Γέροντας Ἐφραὶμ Φιλοθεΐτης καὶ τώρα Ἀριζόνας, ἔχει φτιάξει 20 μοναστήρια. Ἀκόμη, ἄλλα πολλὰ ἔχουν ἱδρύσει οἱ Ρῶσοι, οἱ Ρουμάνοι κ.ἄ. Κι ἔτσι σήμερα σὲ ὅλη τὴν ἀμερικανικὴ ἤπειρο ὑπάρχουν δεκάδες μοναστήρια, ποὺ προξενοῦν μεγάλη ὠφέλεια στὸν κόσμο.

Ὁ πατὴρ Ἰωάννης πολεμήθηκε πάρα πολύ, εἴτε γιατὶ πολέμησε τὶς θρησκευτικὲς Ὀργανώσεις καὶ τὴν ἐκκοσμίκευση τῶν ἐπισκόπων, τοῦ μοναχισμοῦ καὶ τῶν ἐνοριῶν, εἴτε γιατὶ ἄλλοι τὸν φθονοῦσαν καὶ τὸν ζήλευαν. Προσωπικὰ θυμᾶμαι πού, ὅταν ἔλεγα στοὺς καθηγητές μου στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ ὅτι διαβάζω Ρωμανίδη, ἄλλος ἔφευγε μὲ ἕνα χαμόγελο, ἄλλος σοῦ ἔλεγε, «μὰ διαβάζεις ἕναν κομμουνιστή;», κι ἄλλος σοῦ ἔλεγε, «μὰ διαβάζεις ἕναν φασίστα;» Ὅ,τι βόλευε τὸν καθένα, τοῦ ἔβαζε μιὰ ρετσινιά…

Γ. Οἱ προϋποθέσεις θεοπνευστίας τῶν ἀποφάσεων στὶς Συνόδους τῶν Ἐπισκόπων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας

Θὰ ἤθελα, σὰν κατακλείδα στὴν ἐναρκτήρια μου αὐτὴ εἰσήγηση γιὰ τὸ πρόσωπο καὶ τὸ ἔργο τοῦ π. Ἰωάννη Ρωμανίδη, νὰ παραθέσω ἕνα βαρυσήμαντο κείμενό του, ἰδιαίτερα ἐπίκαιρο στὶς μέρες μας. Αὐτὸ ἀναφέρεται στὸ τί ἐστὶ Ἐκκλησία καὶ τί Οἰκουμενικὴ Σύνοδος, καὶ τὸ εἶχε γράψει μὲ ἀφορμὴ τὶς πρὸ δεκαετιῶν προπαρασκευὲς ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο τῆς Μεγάλης Πανορθοδόξου Συνόδου, ποὺ κατέληξε στὴ φετεινὴ (2016) Σύνοδο τῆς Κρήτης.

 «Ἡ βασικὴ προϋπόθεση ὄχι μόνο τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ἀλλὰ καὶ Τοπικῶν Συνόδων, εἶναι ὅτι ἐκεῖνοι ποὺ συνεδριάζουν σὲ Τοπικὴ Σύνοδο ἢ σὲ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο εἶναι ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι τουλάχιστον βρίσκονται στὴν κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ. Ἀλλὰ ἡ κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ δὲν ἀρχίζει ὅταν ποῦν τὴν ἐναρκτήριο προσευχὴ μίας Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Δὲν ἀρχίζει τότε ὁ φωτισμός… Τουλάχιστον ἡ πλειοψηφία ἀπὸ τοὺς Ἐπισκόπους ἐκεῖνα τὰ χρόνια ἦταν τουλάχιστον σὲ κατάσταση φωτισμοῦ καὶ ἴσως εἶχαν περάσει πρὸς τὴν  θέωση κάποτε κάποτε μερικοί. Ἀλλὰ ἦταν ἄνθρωποι ποὺ αὐτὰ τὰ θέματα ποὺ συζητοῦμε τὰ ξέρανε πολὺ καλά…

Τώρα, ἂν συνέλθουν ἀπὸ τὸ ἄλλο μέρος ἑκατὸ Ἐπίσκοποι καὶ κανεὶς δὲν βρίσκεται σὲ κατάσταση φωτισμοῦ καί, ὄχι μόνο δὲν εὑρίσκονται σὲ αὐτὴ τὴν κατάσταση, ἀλλὰ οὔτε καὶ ξεύρουν τί εἶναι αὐτὴ ἡ κατάσταση, δὲν ἔχουν ἀκούσει ποτὲ γιὰ νοερὰ εὐχὴ καὶ ἀδιάλειπτη εὐχὴ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέσα στὴν καρδιὰ καὶ δὲν ἔχουν συναντήσει ποτὲ ἕναν Πνευματικὸ Πατέρα, πού ἔχει πνευματικὰ τέκνα ποὺ ἔχουν αὐτὴν τὴν πνευματικὴ κατάσταση, εἶναι δυνατὸν οἱ ἑκατὸν αὐτοὶ νὰ βγάλουν Ὀρθόδοξες ἀποφάσεις; Τὸ θέτω τὸ θέμα…

Ἡ Τοπικὴ Σύνοδος θεωρεῖται θεόπνευστος κατὰ τὶς ἀποφάσεις της, ὅταν συμφωνεῖ μὲ τὴν Παράδοση, ὅταν δηλαδὴ συμφωνεῖ μὲ τὴν διαγνωστικὴ καὶ θεραπευτικὴ ἀγωγὴ τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἔχει τὴν θεολογικὴ ἐκείνη παράδοση, ποὺ συντελεῖ σὲ αὐτά. Διερωτᾶται κανεὶς ἀπὸ αὐτῆς τῆς ἀπόψεως, ἂν συνέλθει σήμερα ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία σὲ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο, τί ἀποτέλεσμα θὰ βγάλει; Γι᾽ αὐτὸ καὶ ὑπάρχουν ὁρισμένοι Ὀρθόδοξοι θεολόγοι, οἱ ὁποῖοι ἔχουν μεγάλες ἀμφιβολίες καὶ δισταγμοὺς γι᾽ αὐτὴ τὴν συγκληθησομένη Οἰκουμενικὴ ἢ Μεγάλη Σύνοδο…

Σήμερα, ὅμως, ποὺ σπανίζει ἡ νοερὰ προσευχὴ στοὺς Ἐπισκόπους, ἂν συνέλθει μία Σύνοδος ἐξ Ἐπισκόπων καὶ σηκωθοῦν κατὰ τὴν ἔναρξη νὰ ποῦν ὅλοι μαζί: ‘‘Βασιλεῦ Οὐράνιε, Παράκλητε, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὁ πανταχοῦ παρὼν καὶ τὰ πάντα πληρῶν…’’, θὰ ἔλθει ὁπωσδήποτε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο νὰ τοὺς φωτίσει; Ἐπειδὴ δηλαδὴ εἶναι κανονικοὶ Ἐπίσκοποι καὶ συνέρχονται σὲ Σύνοδο καὶ κάνουν προσευχή; Ὅμως δὲν ἐνεργεῖ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο ἔτσι, μόνο δηλαδὴ κάτω ἀπὸ αὐτὲς τὶς προϋποθέσεις. Χρειάζονται καὶ ἄλλες. Χρειάζεται ὁ προσευχόμενος νὰ ἔχει ἤδη ἐνεργουμένη τὴν νοερὰ προσευχὴ μέσα του, ὅταν προσέρχεται στὴν Σύνοδο, γιὰ νὰ τὸν φωτίσει ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ. Στὶς ψευδο-συνόδους οἱ προσερχόμενοι δὲν εἶχαν αὐτὴν τὴν προσευχητικὴ κατάσταση. Οἱ παλαιοὶ Ἐπίσκοποι ὅμως εἶχαν τέτοια πνευματικὴ ἐμπειρία καί, ὅταν προσήρχοντο ὡς Σῶμα, ἤξεραν τί τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο τοὺς πληροφοροῦσε μέσα στὴν καρδιὰ γιὰ ἕνα συγκεκριμένο θέμα. Καί, ὅταν ἔβγαζαν ἀποφάσεις, ἤξεραν ὅτι οἱ ἀποφάσεις τους ἦταν σωστές. Διότι εὑρίσκοντο σὲ κατάσταση φωτισμοῦ, ἐνῶ ὁρισμένοι ἀπὸ αὐτοὺς εἶχαν φθάσει καὶ στὸν δοξασμό, δηλαδὴ τὴν θέωση.»

Εἶναι γι᾽ αὐτὸ ποὺ ἔλεγε προφητικὰ λίγο πρὶν κοιμηθεῖ τὸ 2001 ὅτι, «ἀπὸ δῶ καὶ πέρα τὸ πρόβλημα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας θὰ εἶναι οἱ Ἐπίσκοποί της, τί πίστη ἔχουν!» Κάτι ποὺ ἐπισήμανε σὲ ἐπιστολή του τὸ 1969 καὶ ὁ ἅγιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης: «Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας δὲν ἔχει καμμίαν ἔλλειψιν. Ἡ μόνη ἔλλειψις, ποὺ παρουσιάζεται, εἶναι ἡ ἔλλειψις σοβαρῶν Ἱεραρχῶν καὶ Ποιμένων μὲ πατερικὲς ἀρχές. Εἶναι ὀλίγοι οἱ ἐκλεκτοί. Ὅμως, δὲν εἶναι ἀνησυχητικόν. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καὶ Αὐτὸς τὴν κυβερνάει. Δὲν εἶναι ναός, ποὺ χτίζεται ἀπὸ πέτρες, ἄμμο καὶ ἀσβέστη ἀπὸ εὐσεβεῖς καὶ καταστρέφεται μὲ φωτιὰ βαρβάρων, ἀλλὰ εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. ‘‘Καὶ ὁ πεσὼν ἐπὶ τὸν λίθον τοῦτον συνθλασθήσεται, ἐφ᾽ ὃν δ᾽ ἂν πέσῃ λικμήσει αὐτὸν’’ (Ματθ. 21, 44 - 45). Ὁ Κύριος, ὅταν θὰ πρέπη, θὰ παρουσιάση τοὺς Μάρκους τοὺς Εὐγενικοὺς καὶ τοὺς Γρηγόριους Παλαμάδες, διὰ νὰ συγκεντρώσουν ὅλα τὰ κατασκανδαλισμένα ἀδέλφια μας, διὰ νὰ ὁμολογήσουν τὴν Ὀρθόδοξον Πίστιν, νὰ στερεώσουν τὴν Παράδοσιν καὶ νὰ δώσουν χαρὰν μεγάλην εἰς τὴν Μητέρα μας (Ἐκκλησίαν).»

*   *   *

Ἀγαπητοί μου πατέρες καὶ ἀδελφοί,

Στὸ φετινὸ ἀκαδημαϊκὸ ἔτος τοῦ Ἐπιμορφωτικοῦ μας Σεμιναρίου, ὅπως ἀναφέραμε, θὰ ἀναπτυχθοῦν θέματα ἐμπειρικῆς Δογματικῆς ἀπὸ τὸ ὁμώνυμο δίτομο ἔργο τοῦ ἐκλεκτοῦ Ἱεράρχου, Ναυπάκτου Ἱεροθέου Βλάχου. Ἤδη ἔχουμε ἀναθέσει σὲ κληρικοὺς τῆς Μητροπόλεώς μας νὰ παρουσιάσουν στὴν ἀγάπη σας ὁρισμένα ἀπὸ τὰ θέματα τοῦ ἔργου αὐτοῦ. Καί, ἐπειδὴ ἀντιλαμβάνομαι, τὸ φετινὸ ἀκαδημαϊκὸ ἔτος δὲν θὰ ἐπαρκέσει γιὰ τὴν κάλυψη τῆς ὅλης θεματολογίας τοῦ ἔργου, πρῶτα ὁ Θεός, θὰ συνεχίσουμε καὶ ὁλοκληρώσουμε κατὰ τὸ ἑπόμενο ἀκαδημαϊκὸ ἔτος 2017-2018.

Μερικοὶ ἀπὸ τοὺς ἱερεῖς μας μπορεῖ νὰ κουρασθοῦν ἀπὸ τὴν πυκνότητα τῶν ἑκάστοτε ἀναπτυσσομένων θεολογικῶν νοημάτων. Ἀλλὰ ἡ Θεολογία μας ἔτσι εἶναι, πυκνή, μεστὴ θείων νοημάτων. Νὰ ξέρετε ὅμως καὶ τοῦτο: Ὅταν ἡ Θεολογία ποὺ μελετοῦμε εἶναι Ὀρθόδοξη, τότε ἀναπαύει καὶ ξεκουράζει τὴν ψυχή, καὶ μάλιστα τὴν ἐνθουσιάζει, καθὼς εἶναι ἔν-Θεος, δηλ. κρύβεται μέσα της, ἢ μᾶλλον ἀποκαλύπτεται σ᾽ αὐτὴν ὁ Τριαδικός μας Θεός. Καί, ὅπως εἶπε καὶ ὁ Κύριος στὸ Εὐαγγέλιο, «γνώσεσθε τὴν ἀλήθειαν, καὶ ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς» (Ἰω. 8, 32).