Μαζεμένοι σήμερα στὸν ἱερὸ τοῦτο ναό, ψάλλουμε τὴν ἐξόδιο Ἀκολουθία στὴν ἀγαπητή μας κυρία Μηλιά, προπέμποντες αὐτὴν εἰς τὴν οὐράνιόν της κατοικία. Πλήρης ἡμερῶν καὶ χωρὶς ἰδιαίτερες ἀσθένειες, σὰν ὤριμος καρπὸς πέφτει στὴν μάνα γῆ, γιὰ νὰ βλαστήσει καὶ ποιήσει καρπόν, καρπὸν πολύν. «Ἐὰν ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀποθάνῃ, πολὺν καρπὸν φέρει».

Ἡ κυρία Μηλιά, τὸ γένος Ἀκρίτα, γεννήθηκε στὴν Κάτω Ζώδια τὸ 1921. Σὲ μικρὴ ἡλικία μένει ὀρφανὴ ἀπὸ πατέρα. Καιροὶ δύσκολοι καὶ ἡ φτώχεια μεγάλη. Ἡ μητέρα της, Μυροφόρα,  ρίχνεται στὲς δουλειές, γιὰ νὰ μεγαλώσει τὰ ὀρφανά της. Ἀκέραιος καὶ τίμιος χαρακτῆρας. Ἕνα ἦταν τὸ μέλημά της∙ τὰ παιδιά της καὶ τίποτε ἄλλο. Καὶ τὰ παιδιὰ μεγάλωσαν.

Ἡ κυρία Μηλιὰ παντρεύεται τὸν μαστρο-Νικόλα τὸν ἀλετρᾶ, συγχωριανό της, τοῦ ὁποίου ἡ πρώτη γυναίκα εἶχε πεθάνει καὶ τοῦ ἄφησε δύο παιδιά.

Ἡ κυρία Μηλιὰ τὰ δέχεται καὶ τὰ μεγαλώνει, σὰν νὰ ἦταν δικά της παιδιά. Μὲ τὸν μαστρο-Νικόλα ἀποκτᾶ ἄλλα τέσσερα παιδιά∙ τὴν Στέλλα, τὸν Χάρη, τὸν Πέτρο καὶ τὸν μικρότερο, τὸν Ὅμηρο. Ἀγωνίζονται νὰ ἐπιβιώσουν μέσα στὰ χωράφια τῆς Ζώδιας, μὲ τὰ μποστάνια καὶ τὰ ἄλλα γεωργικά. Ὁ μαστρο-Νικόλας κατασκευάζει ξυλάλετρα. Εἶναι ἄνθρωπος κοινωνικός, χουβαρτᾶς, φιλόξενος, φίλος μὲ πολλοὺς Ῥωμηοὺς καὶ Τούρκους. Ἡ κυρία Μηλιὰ ὑποδέχεται ξένους, μαγειρεύει, δουλεύει στὸ σπίτι, στὰ χωράφια, παντοῦ.

Λίγο πρὶν τὸν πόλεμο τοῦ 1974, ὁ μαστρο-Νικόλας πεθαίνει. Ἔρχονται οἱ μέρες τοῦ πολέμου. Ἡ κυρία Μηλιὰ προσφυγοποιεῖται καὶ καταφεύγει στὴν κόρη της Στέλλα, ἐδῶ στὸν συνοικισμὸ Λατσιῶν, στὴ Λευκωσία. Ὁ γαμβρός της Ἀνδρέας δέχεται ὅλους μὲ καλωσύνη. Ἄνθρωπος, ποὺ στόμα εἶχε καὶ μιλιὰ δὲν εἶχε. Στὸν πόλεμο φονεύεται μὲ στρατιωτικὸ ὄχημα ὁ γιός της Πέτρος, νέο παιδί, στὸ ἄνθος τῆς ἡλικίας του. Τὸ πλῆγμα εἶναι μεγάλο. Τὸ νὰ θάβουν τὰ παιδιὰ τοὺς γονεῖς εἶναι φυσικό• τὸ νὰ θάβουν οἱ γονεῖς τὰ παιδιά τους εἶναι ἀφύσικο καὶ ἀναπάντεχο. Ἡ κυρία Μηλιὰ στέκει, ἀντέχει, ὑπομένει. Κουβαλᾶ μέσα της τὴν Ὀρθόδοξη λαϊκὴ πίστη καὶ εὐσέβεια. «Ὅποιος ἔχει λαόν, ἔχει καὶ Θεόν». Τὸ πρόσωπό της ρυτιδωμένο, μὰ μεγαλόπρεπο. Μοιάζει μὲ βυζαντινὴ ἁγιογραφία.

Ἐμεῖς γνωρίσαμε τὴν κυρία Μηλιά, ὅταν ὁ ἅγιος Μόρφου, ὁ τότε  Ὅμηρος, τελειώνει στὴν Ἀθήνα τὲς σπουδές του καὶ ἀποφασίζει νὰ ἔρθει κοντά μου στὸν ἅγιο Γεώργιο Κοντὸ στὴ Λάρνακα. Πολλοὶ ἦταν αὐτοί, ποὺ ἐναντιώθηκαν στὴν ἀπόφασή του. Ἕνα παιδί, τελειωμένος τὴ Νομική, μὲ προσόντα ἡγετικὰ καὶ δυναμισμό, τί γυρεύει στὴ Λάρνακα κοντὰ σ᾽ ἕνα ἱερωμένο, ἐν πολλοῖς ἄγνωστο καὶ ἀφανή; Ἡ Μηλιὰ δὲν ἐναντιώθηκε στὴν ἀπόφαση τοῦ παιδιοῦ της. Δὲν μποροῦσε νὰ πάει κόντρα στὴν κλήση τοῦ Θεοῦ. Ὅμως τὰ λόγια της εἶναι μαχαίρι: «Θὰ πάεις, μὰ θὰ σταθεῖς μὲ τὸν νοῦ σου. Δὲν θὰ προσβάλεις τὸ σχῆμα σου. Ἡ τιμὴ ἀπὸ σένα θὰ ἔρχεται σὲ μένα».

Αὐτὸ ποὺ τὴν χαρακτήριζε πάντα καὶ ποὺ μᾶς ἐντυπωσίαζε, ἦταν ἡ δίκαιη κρίση της. «Δικαιοσύνην μάθετε οἱ ἐνοικοῦντες ἐπὶ τῆς γῆς.» Γυναίκα ὀλιγογράμματη, τῆς παλαιᾶς ἐποχῆς, ἀλλὰ μὲ ὀξεία κρίση καὶ δικαιοσύνη ἀδέκαστη. Οὔτε γιὰ τὰ ἴδια τὰ παιδιά της δὲν θὰ μεροληπτοῦσε ποτὲ εἰς βάρος τῆς ἀλήθειας καὶ τῆς δικαιοσύνης.

Ὅταν ἦλθαμε στὴν Μονὴ Μαυροβουνίου, ἐρχόταν πάλι πολλὲς φορές, γιὰ νὰ μᾶς δεῖ καὶ νὰ βοηθήσει ὅσο μποροῦσε, καὶ νὰ ἐξομολογηθεῖ σ᾽ ἐμένα. Στὴν ἐξομολόγηση ἦταν σύντομη, κοφτὴ καὶ σταράτη. Ὁ Θεὸς τὴν ἀξίωσε κάποια μέρα νὰ δεῖ τὸν γιό της ν᾽ ἀνεβαίνει στὸ ὕπατο ἀξίωμα τῆς ἀρχιερωσύνης, ὅ,τι πιὸ μεγάλο μπορεῖ νὰ ζήσει μιὰ μητέρα. Οἱ εὐχές της σ᾽ ἐμένα καὶ οἱ εὐχαριστίες της, ποὺ κράτησα κοντά μου τὸν γιό της καὶ ἔφτασε μέχρις ἐδῶ ἦταν πάμπολλες, κάθε φορὰ ποὺ μὲ συναντοῦσε.      Ὅμως τὸ γῆρας ἐπέρχεται καὶ οἱ ἀντιστάσεις ὀλιγοστεύουν. Ὁ θάνατος τοῦ γαμβροῦ της Ἀνδρέα, τοῦ ὑπέροχου αὐτοῦ ἀνθρώπου, ποὺ τὴν φιλοξενοῦσε ἀγόγγυστα τόσο καιρό, τὴν ἔριξε πολύ. Προσπαθεῖ νὰ συμπαρασταθεῖ στὴ χήρα κόρη της Στέλλα, ποὺ μένουν μαζί. Νὰ συμπαρασταθεῖ ποιά σὲ ποιάν;

Ἡ ἀπουσία τῆς κυρίας Μηλιᾶς εἶναι μεγάλη. Δὲν εἶναι, γιατὶ φεύγει ἕνας ἄνθρωπος. Φεύγει ἕνας ὁλόκληρος κόσμος! Ὁ κόσμος τῆς παλιᾶς Κύπρου, ποὺ ἐμεῖς οἱ μεγαλύτεροι τὸν ζήσαμε καὶ τὸν ἀγαπήσαμε. Φεύγει αὐτὸς ὁ ὄμορφος, πλούσιος, ἀληθινὸς κόσμος, καὶ μένει ὁ κόσμος τῆς σημερινῆς σύγχυσης.

Τῆς κυρίας Μηλιᾶς, μὲ ὅλους τοὺς προμνημονευθέντες, αἰωνία ἡ μνήμη!