Ο Ερατοσθένης, ο Ναυτίλος, οι υδρογονάνθρακες και ο άγιος Ονησίφορος της Αναρίτας

Ψηφιακό Αρχείο

Αναζήτηση

Μοναστήρια

Πρόσφατες Αναρτήσεις

ΨΑΛΤΗΡΙΟΝ ΤΟΥ ΔΑΥΪΔ

Νέα-Δραστηριότητες

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΜΟΡΦΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ, ΟΜΙΛΙΕΣ, ΤΟΜΟΙ Α´ ΚΑΙ Β'

Παναγία Φορβιώτισσα, τοιχ. 1105/6 Ιερά Μονή Παναγίας της Φορβιώτισσας (Ασίνου), Νικητάρι -Κύπρος

Αρχική

Μοναστήρια

Νέα-Δραστηριότητες

Ο Ερατοσθένης, ο Ναυτίλος, οι υδρογονάνθρακες και ο άγιος Ονησίφορος της Αναρίτας

Χαράλαμπου Μπακιρτζή

Αναδημοσιεύουμε κείμενο του κ. Χαράλαμπου Μπακιρτζή, διευθυντή του Ιδρύματος «Αναστάσιος Γ. Λεβέντης» που δημοσιεύθηκε στην εφ. Φιλελέυθερος (25.11.12) το οποίο εξηγεί γιατί ονομάστηκε το οικόπεδο 11 της Κυπριακής ΑΟΖ Άγιος Ονησίφορος .

Στο διεθνές συνέδριο για την

Αρχαιολογία της Κύπρου στην Ύστερη

Αρχαιότητα

και τη Βυζαντινή Εποχή,

που οργανώθηκε τον

περασμένο μήνα

από την Ερευνητική Μονάδα Αρχαιολογίας

του Πανεπιστημίου Κύπρου,

ανακοίνωσα θέμα σχετιζόμενο

με τον παραπάνω τίτλο.

Επειδή λόγω επικαιρότητας το θέμα παρουσίασε ενδιαφέρον παρακινούμενος από φίλους

προβαίνω με την έγκριση των οργανωτών του συνεδρίου σε σύντομη ανακοίνωση του

μέσω των σελίδων του «Φιλελέυθερου».

Είναι γνωστό ότι Ερατοσθένης ονομάζεται υποβρύχια οροσειρά 6ο ναυτικά μίλια νοτίως της

Πάφου, υψηλή όσο περίπου το Τρόοδος.

Η Κάθριν Κροφ, αρχηγός της αποστολής του ωκεανογραφικού σκάφους «Ναυτίλος» που

ερεύνησε τον περασμένο Αύγουστο τονΕρατοσθένη, δήλωσε ότι σε εξερεύνηση του

υποβρύχιου βουνού πριν δύο χρόνια ευρέθη μεθάνιο που είναι είδος υδρογονάνθρακα.

Αυτό που προκάλεσε το ενδιαφέρον μου ήταν δημοσίευμα στον «Φιλελεύθερο»

(Βάσος Βασιλείου) της 24ης Αυγούστου με τίτλο «Πίσω από τον Ερατοσθένη βλέπουν

αέριο» ότι προ 3Ο ετών περίπου βρετανική γεωλογική αποστολή που διενήργησε έρευνες

στον Ερατοσθένη ενδιαφερόταν να συγκεντρώσει μαρτυρίες εάν πάνω από την

υποθαλάσσια οροσειρά βυθίζονταν πλοία. Η εξήγησητου φαινομένου είναι ότι σε περίπτωση

σεισμού παρατηρείται διαρροή αερίου με αποτέλεσμα τη μείωση του ειδικού βάρους του

θαλασσινού νερού, την αδυναμία των πλοίων να επιπλεύσουν και τη βύθιση τους. Με

έκπληξη διαπίστωσα ότι η πληροφορία αυτή συνδυαζόταν με το περιεχόμενο φυλλαδίου που διένειμε

ο εφημέριος της Αναρίτας στην Πάφο, είχε στην κατοχή της η Ελπινίκη Παπανικόλα

και περιείχε πληροφορίες για τον βίο του Αγίου Ονησιφόρου, προστάτη της Αναρίτας.

Από το συναξάρι πληροφορούμαστε ότι ο Άγιος Ονησιφόρος καταγόταν από την

Κωνσταντινούπολη, αποφοίτησε από τη βασιλική στρατιωτική σχολή και έφθασε στον

βαθμό του ναυάρχου (αυγουσταλίου). Όταν υπήρξε ανάγκη αντιμετώπισηςεχθρών εστάλη

από τον αυτοκράτορα «μετά δυνάμεως στόλου διά πολλών πλοίων.

Και ο Άγιος, συνεχίζει το συναξάριον, μαζί με το πλήρωμα της ναυαρχίδας έφθασαν στην

περίφημοννήσον Κύπρον και κατέπλευσαν στο λιμάνι της μητροπόλεως Πάφου, όπου

προσευχήθηκανστους ιερούςναούς και τα μονύδρια και αποφάσισαν να μονάσουν «έκαστος

όπου ορέγετον...»

Ο Βίος του Αγίου Ονησιφόρου περιέχει, όπως συνήθως όλοι οι Βίοι των Αγίων,

πραγματολογικάστοιχεία, τα οποία δεν σημαίνει ούτε ότι είναι μεταξύ τους σύγχρονα, ούτε ότι

ακολουθούν τον ρου της διηγήσεως του Βίου. Στο συναξάρι γίνεται μνεία της βασιλικής στρατιωτικής σχολής στην Κωνσταντινούπολη, από την οποία αποφοιτούσαν

οι ανώτεροι αξιωματικοί του βυζαντινού στρατού. Αναφέρεται το αξίωμα του αυγουσταλίου που

δόθηκε για πρώτη φορά από τον Αύγουστο Οκταβιανό στον διοικητή της Αιγύπτου.

Στο συναξάρι γίνεται επίσης αναφορά σε σπάνιο φαινόμενο αιφνίδιας καταβύθισης πλοίων

λόγω εκροής αερίων από τον βυθό. Το φαινόμενο ήταν ακατανόητο στον Συναξαριστή

γι' αυτό και το ανάγει στην εκ θεού τιμωρία. Ο Συναξαριστής χαρακτηρίζει το γεωλογικό

φαινόμενο που περιγράφει ως «βρασμόν εκ των πυθμένων της θαλάσσης» που υγροποίησε

λόγω υψηλής θερμοκρασίας την πίσσα με την οποία για λόγους υγρομόνωσης ήσαν

αλειμμένα τα πλοία με αποτέλεσμα να εισέλθουν τα νερά καινά βυθισθούν αύτανδρα.

Βρασμός κατά τα βυζαντινά λεξικά σημαίνει: «βρασμός γης. Όταν καχλάζη μετά κινήματος».

Η έννοια του βρασμού ταυτίζεται με αυτή του σεισμού. Ο Συναξαριστής δεν διευκρινίζει εάν

ο «βρασμός» ήταν επακόλουθο σεισμού, αν και η αναφορά «εκ των πυθμένων της θαλάσσης»

δηλώνει ότι το φαινόμενο δεν ήταν επιφανειακό, αλλά προήλθε ως ωστικό κύμα εκ των κάτω.

Πού συνέβη το γεγονός αυτό που είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια της βυζαντινής αρμάδας;

Το συναξάρι λέγει ότι ο Ονησίφορος σε έντονη ψυχική κατάσταση κατέφυγε με το

δεκαμελές πλήρωμα της ναυαρχίδας του στο λιμάνι της Πάφου επειδή θα ήταν ο

πλησιέστερος ναύσταθμος. Συνεπώς το γεγονός συνέβη κάπου πλησίον της Πάφου. Πλησίον

των ακτών της Πάφου βρίσκεται ο Ερατοσθένης όπου παρατηρείται το φαινόμενο εκροής

αερίων, όπως διαπίστωσε και ο «Ναυτίλος» και άλλες παλαιότερες έρευνες.

Αναρωτιέται κανείς για ποιο λόγο έπλεε ο βυζαντινός στόλος νοτίως της Πάφου;

Το ελληνιστικό ναυάγιο που εντοπίστηκε φέτος από τον «Ναυτίλο» στον

Ερατοσθένη μαρτυρεί,κατά τον ωκεανογράφο δρα Μπάλαρντ, οτι από τον

Ερατοσθένη διήρχετο εμπορικός διάδρομος πλοίων από και προς την Αίγυπτο.

Έχω διατυπώσει την αποψη παλαιότερα ότι τη διαδρομή αυτή ακολουθούσαν και

τα πλοία που μετέφεραν σιτάρι από την Αλεξάνδρεια στην Κωνσταντινούπολη

και έπιαναν ως πρώτο λιμάνι ανεφοδιασμού το δυτικότατο ακρωτήριο της Κύπρου

Δρέπανον, δηλαδή στον Άγιο Γεώργιο της Πέγειας. Τα φορτηγά πλοία συνοδεύονταν

από πολεμικά. Δεν αποκλείεται και τα πλοία του Ονησιφόρου να είχαν τέτοια

εντολή και βρέθηκαν στον Ερατοσθένη.

Πότε έγινε το γεγονός δεν μας το λέγει ο βιογράφος του Αγίου. Το γεγονός ότι

αναφέρεται η Πάφος ως λιμάνι ναύσταθμος και ως πόλη με ναούς και μονές εν

λειτουργία σημαίνει ότι ήταν σε ακμή. Το γεγονός ότι αναφέρεται ως μητρόπολις,

ως πρωτεύουσα δηλαδή της Κύπρου, μας περιορίζει χρονικά στην περίοδο πριν

από την καταστροφή της Πάφο από σεισμούς στον 4^ο αι. και τη μεταφορά της

πρωτεύουσας στην Κωνσταντία/Σαλαμίνα.

Στον τόπο ασκήσεως του θεραπευτή Αγίου Ονησιφόρου στην Αναρίτα, το

αφιερωμένο στο όνομα του παλαιό ναΰδριον, που λέγεται ότι περιείχε το λείψανον

του Αγίου, έχει από ετών κατεδαφισθεί και αντικατασταθεί με νεώτερη τρουλλαία

εκκλησία. Η Μαγδα Κιτρομηλιδου λέγει οτι κτίστηκε στα χρονιά της Τουρκοκρατίας.

Το λείψανο του Αγίου Ονησιφόρου κατείχε η μονή Χρυσορρογιάτισσας και ο

ηγούμενος π. Διονύσιος το παρεχώρησε στην Αναρίτα και φυλάσσεται στην εκκλησία

της Αγίας Μαρίνας. Θεμέλια παλαιού ναϋδρίου υπάρχουν μέσα στο παρακείμενο

νεκροταφείο της Αναρίτας. Πυκνή βλάστηση έχει καλύψει τον όχτο του παρακείμενου

ρέματος του Αη Νησιφόρου, όπου λέγεται ότι διακρίνονταν παλαιότερα σπήλαια. Η μνήμη

του θεραπευτή Αγίου Ονησιφόρου έχει διατηρηθεί στο όνομα του ναϋδρίου τηςΠαναγίας

Ιαματικής (Αμματικής), ερείπια του οποίου υπάρχουν 700 μ. νοτίως του Αγίου Ονησιφόρου.

Όπως με πληροφόρησε ο καθηγητής Δ. Μιχαηλίδης έναντι της Παναγίας Ιαματικής, στα

χωράφια τουΑγίου Ονησιφόρου,βρέθηκε το 1986 χονδροειδέςπαλαιοχριστιανικό δάπεδο,

λαξευμένοι λίθοι, κομμάτια μαρμάρου και άλλα. Τα ευρήματα αυτά δείχνουνότι κάτι

σημαντικό υπήρχε στη θέση αυτή και ότι ηιστορία του Αγίου Ονησιφόρου θα μπορούσε

να χρονολογηθεί στα παλαιοχριστιανικά χρόνια και συγκεκριμένα στον 4^ο αι.

Κατά συνέπεια ο βρασμός εκ των πυθμένων της θαλάσσης στον Ερατοσθένη, που

αναφέρεται στον Βίο του Αγίου Ονησιφόρου, είναι η παλαιότερη, εξ όσων γνωρίζω,

περιγραφή εκροήςυδρογονανθράκων,πρώιμης βυζαντινής περιόδου, και θα μπορούσενα

συσχετισθεί με τους σεισμούς του 4^ου αι. που κατέστρεψαν την Πάφο,

το Κούριον και τη Σαλαμίνα

Συνδέσμοι

Κείμενα από το διαδίκτυο

Χάρτης Πλοήγησης