Του Διακόνου Φοίβου Παναγιώτου

Την Τρίτη, 24 Απριλίου 2014, ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Μόρφου κ. Νεόφυτος, με συνοδεία τον γράφοντα, τον αναγνώστη της μητροπόλεώς μας κ. Φοίβο Φοίβου, τον αρχαιολόγο-βυζαντινολόγο Δρ. Χριστόδουλο Α. Χατζηχριστοδούλου και τον μικρό του γυιό Παναγιώτη πραγματοποίησαν βραχεία προσκυνηματική περιοδεία σε δυο σημαντικά κατεχόμενα προσκυνήματα, που υπάγονται στη θεόσωστη Ιερά Μητρόπολη Μόρφου.

Πρώτο σταθμό της ιεραποδημίας αυτής αποτέλεσε ο κατεχόμενος καθεδρικός ναός του Αγίου Μάμα, στην πολύπαθη πόλη της Μόρφου. Αναφέρουμε συνοπτικά, ότι ο ναός αυτός είναι κτισμένος στα ερείπια δύο παλαιοχριστιανικών βασιλικών και μιας βυζαντινής εκκλησίας, που διαδέχτηκαν η μια την άλλη και οι οποίες είχαν ανασκαφεί μερικώς κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας. Την ανασκαφή διενήργησε το 1958 ο Peter Megaw. Με βάση μορφολογικά και τυπολογικά στοιχεία, ο σημερινός ναός χρονολογείται στις αρχές του 16ου αιώνα. Ο ναός του Αγίου Μάμα είναι ένας από τους πιο σημαντικούς φραγκοβυζαντινούς ναούς της Κύπρου. Η κάτοψη αλλά και οι όψεις του είναι όμοιες με αυτές του καθολικού της μονής του Αγίου Νεοφύτου στην Πάφο και πιθανώς να είναι έργα του ίδιου αρχιτέκτονα. Στο μέσο του βόρειου τοίχου, σε περίοπτο σημείο του ναού, βρίσκεται μαρμάρινη σαρκοφάγος από λευκό μάρμαρο, του 3ου αιώνα μ.Χ. Είναι μέσα σ᾽ αυτή, που τοποθετήθηκαν, σε δεύτερη χρήση,  τίμια λείψανα του αγίου Μάμαντος και μεταφέρθηκαν στο νησί μας κατά τη βυζαντινή περίοδο. Η εν λόγω σαρκοφάγος είναι πακτωμένη στον τοίχο με τέτοιο τρόπο, ώστε τμήμα της να είναι ορατό και από την εξωτερική πλευρά και είναι τοποθετημένη χαμηλότερα από το σημερινό δάπεδο. Η νότια, κύρια πλευρά της, είναι ορατή από όρυγμα που έγινε μετά την τελευταία ανασκαφή (βλ. σχετικά, Χριστόδουλος Α. Χατζηχριστοδούλου, Ο Καθεδρικός ναός του Αγίου Μάμαντος στη Μόρφου, Λευκωσία 2010, σσ. 36-39).

Στον ναό του  Αγίου Μάμαντος, αφού προσκυνήσαμε, τελέσαμε, απλά και απέριττα, μιά ωραία Ακολουθία, με αναστάσιμους ύμνους της Κυριακής του Πάσχα. Το, Χριστός ανέστη αντήχησε κατανυκτικά και χαρμόσυνα στον σκλαβωμένο ναό καὶ αντιλάλησαν οι εικόνες, οι τοίχοι, ο άγιος Μάμας το, Αληθώς ανέστη, με χριστοτερπή αγαλλίαση. Κι η αγαλλίασή μας κορυφώθηκε, όταν, και πάλιν ήσυχα και απέριττα, λιτανεύσαμε γύρω από τον καθεδρικό μας ναό, κάνοντας δεήσεις στα τέσσερα σημεία και ευχόμενοι, τοις εγγύς και τοις μακράν, την ειρήνη του Χριστού και το μέγα του έλεος...

Ο δεύτερος σταθμός αυτής της ευλογημένης περιδιάβασης υπήρξε η βασιλική του Αγίου Αυξιβίου στους αποστολοβάδιστους Σόλους.Για να κάνουμε και πάλιν μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία του περίλαμπρου τούτου οικοδομήματος, στον χώρο, μετά την κοίμηση του εκ Ρώμης αγίου Αυξιβίου, πρώτου επισκόπου των Σόλων (περ. 53 μ.Χ.-αρχές 2ου αι.), ο άγιος κατετέθη, συμφωνα με τον βίο του, στον ναό που ανήγειρε. Στη θέση του πρώτου τούτου κτίσματος και επάνω από τον τάφο και πάλιν του αγίου Αυξιβίου κτίσθηκε αργότερα μια μεγάλη και λαμπρή βασιλική στις αρχές του 4ου αι., που αφιερώθηκε στον Αυξίβιο. Η βασιλική αυτή ήταν πεντάκλιτη και το δάπεδό της καλυπτόταν με μωσαϊκά. Κατά τον 6ο αι. η βασιλική αυτή κατεδαφίστηκε και κτίστηκε πιο μεγάλη, η οποία όμως ήταν τρίκλιτη και το δάπεδό της ήταν στρωμένο με μαρμαροθετήματα. Η βασιλική αυτή καταστράφηκε από τους Άραβες κατά τη δεύτερη αραβικη κατά της νήσου επιδρομή το  653 μ.Χ., αλλά επανακτίσθηκε δύο χρόνια αργότερα, όπως και τα πέριξ κτίσματα, από τον δραστήριο επίσκοπο Σόλων Ιωάννη, σύμφωνα με επιγραφή που ανευρέθη στον χώρο το 1974, κατά τις εργασίες ανασκαφής των βασιλικών από την Καναδική αποστολή. Δυστυχώς οι εργασίες αυτές έμειναν ημιτελείς, λόγω της τορκικής εισβολής. Οι Σόλοι και η βασιλική δεν εγκαταλείφθηκαν πλήρως κατά τη βυζαντινή περίοδο, αλλά ο επίσκοπος Σόλων και οι κάτοικοι μετέβαιναν για ασφάλεια κατά καιρούς προς το εσωτερικό. Ο ναός του Αγίου Αυξιβίου συνέχισε να λειτουργεί, σύμφωνα με σχετικά ευρήματα, μέχρι και τις αρχές της Φραγκοκρατίας, οπόταν εγκαταλείπεται. Ο οικισμός διατηρήθηκε ως τις μέρες μας με το όνομα «Άης Αξίφης», προτού ονομασθεί επίσημα Καραβοστάσι. Όμως, μέχρι την Εισβολή των Τούρκων το 1974, οι παλιοί κάτοικοι αναφέρονταν στο χωριό αυτό με το όνομα του Αγίου.

Και στην περίπυστη τούτη βασιλική του Αγίου Αυξιβίου, την ιστορική καθέδρα της Μητροπόλεως Μόρφου, τελέστηκε και πάλι, με χριστονοσταλγική κατάνυξη, εκεί, κάτω από το στέγαστρο, με αναμμένα κεριά, σύμβολο του ασβέστου θείου φωτός της Πίστης μας, που καμμιά θύελλα του κόσμου τούτου δεν μπορεί να σβήσει, μια σύντομη αναστάσιμη Ακολουθία και μια λιτανεία πέριξ του αγιασμένου εκείνου τόπου. Στο χριστοχαρμόσυνο κανονάρχημά μαςνοιώθαμε τον άγιο πρωθιεράρχη Αυξίβιο να αντιφωνεί, συμψάλλοντας το, Αναστάσεως ημέρα και ευαγγελιζόμενο το μυστήριον της του Κυρίου εγέρσεως και προσδοκώντα ευχόμενον το νόστιμον ήμαρ της ελευθερίας, ερχόμενον...

--------------------------------------