Μητροπολίτου Μόρφου Νεοφύτου

α) Ομιλία στον Εσπερινό

Πατέρες και αδελφοί μου,

Όποτε ερχόμεθα εδώ, στον εσπερινό του Αγίου Μάμαντος, ιδιαιτέρως με τις τωρινές συνθήκες, και ψάλλουμε μαζί το «Πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν οι δε εκζητούντες τον Κύριον ουκ ελλατωθήσονται παντός αγαθού», νοιώθουμε να εφαρμόζει απόλυτα και με πάσαν ακρίβειαν στην ζωή ημών των Κυπρίων, όλων των Κυπρίων, Ορθοδόξων, Μαρωνιτών, Μουσουλμάνων, αγνωστικιστών -υπάρχουν και αυτοί- πιστών και απίστων.

Η σημερινή παρουσία αυτής της θαυματουργής εικόνας -το αισθάνομαι από πολλές ημέρες τώρα- δεν είναι τυχαία. Είναι μια προφητική παρουσία, μια υπενθύμιση για το ότι έρχονται μεγάλα γεγονότα και ο μόνος που θα σώσει αυτό τον τόπο και θα τον ενώσει είναι ο Χριστός. Γι' αυτό και η παρουσία Του απόψε, κάτω από τον παμμέγιστο τρούλο της ιστορικής αυτής Μονής που εδώ και αιώνες διαφυλάττει την μνήμη του Μεγαλομάρτυρος Μάμαντος. Μας το υπενθυμίζει όχι μόνο με ύμνους, αλλά και με εικόνες και, εξαιρέτως, επαναλαμβάνω, με την εικόνα του Χρυσοσώτηρος της Ακανθούς.

Για να καταλάβουμε, ιδιαιτέρως δε οι νεώτεροι, τί σημαίνει ο Χρυσοσώτηρας της Ακανθούς, θα πρέπει να κάνουμε μια σύγκριση με την εικόνα της Παναγίας του Κύκκου. Εάν η Κύπρος έχει μια θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που η φήμη της υπερβαίνει όλες τις άλλες θαυματουργές εικόνες της, είναι εκείνη της Παναγίας του Κύκκου. Ακόμα κι η λαϊκή μας Μούσα το αποδέχεται αυτό: «όλες τζυράδες τες λαλούν, τζι' όλες τζυράδες είναι, μα σαν του Τζίκκου την τζυράν άλλη καμιά δεν είναι»! Ο Χριστός, όμως, δεν έχει θαυματουργή εικόνα στην Κύπρο; Αν αναζητήσουμε αυτή την εικόνα, καταλήγουμε στον Χριστό της Ακανθούς, τον Χρυσοσώτηρα της Ακανθούς. Αυτόν ήξεραν οι πάπποι και οι προπάπποι μας. Αυτόν ήξεραν οι πατέρες μας, Αυτόν ξέρουμε κι εμείς, Αυτόν θα ξέρουν τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας στα αμέσως επόμενα χρόνια.

Η θαυματουργή αυτή εικόνα του Χρυσοσώτηρα δεν είναι της Μόρφου. Βρίσκεται μόνο προσωρινά εδώ, σήμερα. Κουράστηκε λίγο ο Άγιος Μάμας και ζήτησε συντροφιά. Κι ήρθε ο Χρυσοσώτηρας να του κρατήσει συντροφιά. Ακόμα λίγο καιρό...

Όλα αυτά που συμβαίνουν σήμερα ανάγονται στη μελλοντική ιστορία αυτού του τόπου, ανάγονται στο συμφέρον αυτού του τόπου. Αφού απέτυχαν οι άνθρωποι να βρουν τρόπους ειρηνικής συνύπαρξης σ' αυτό τον τόπο, αναλαμβάνει από τα σήμερα ο Χριστός. Κι ο Χριστός δεν κάνει λάθη!

β) Ομιλία στη Θεία Λειτουργία

Πατέρες μου και αδελφοί μου,

Μετά τον πολυχρονισμό που έψαλλαν σε μένα οι καλοί μας ιεροψάλτες, εύχομαι έτη πολλά να έχετε όλοι από τον Άγιο Μάμα τον ολιγόχρονο, που δεν έζησε πολλά χρόνια. Και τα λίγα χρόνια που έζησε ο Μάρτυρας του Χριστού, τα έζησε έμπλεος από την αγάπη για το μαρτύριο. Ο Άγιος Μάμας, αυτός ο θετός υιός της Αμμίας, τόσο αγαπούσε τον Χριστό που από τα παιδικά του χρόνια Τον δίδασκε φίλους και συμμαθητές του, παρόλο που ήσαν ειδωλολάτρες. Αυτό ήταν και η πρώτη αιτία για να τον εξορίσουν στο μεγάλο και υψηλό όρος της Καισαρείας της Καππαδοκίας, το Αργαίον όρος, το βουνό του Αγίου Μάμα, το οποίο όταν επισκεφθήκαμε διαπιστώσαμε πόσο εντυπωσιάζει με το ύψος του. Έτσι το λένε και σήμερα οι Τούρκοι, «το βουνό του Αγίου Μάμα». Έχει ύψος 4000 μέτρων και δεσπόζει του οροπεδίου της Καππαδοκίας.

Σ' αυτό λοιπόν το ψηλό βουνό, εξορίστηκε ο Άγιος μας από τους Ρωμαίους, για να εμποδιστεί να διδάσκει την αληθινή πίστη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Εκεί όμως ανεδείχθη και απεδείχθη θαυματουργός. Όλα τα άγρια ζώα του βουνού ερχόντουσαν κοντά του, κι ακόμα, όπως λέει η ωραία παράδοση της Κύπρου και της Μικράς Ασίας που είναι η ενιαία παράδοση της καθ' ημάς Ανατολής, ερχόντουσαν τα ελάφια και τα άρμεγε και τυροκομούσε, δίνοντας γάλα και τυρί στους φτωχούς. Επίσης, λέει η παράδοση, έγινε φίλος με τους λέοντες, με τα λιοντάρια, γι' αυτό και κατά την παράδοση της Κύπρου και της Μικράς Ασίας και κατά τρόπο μοναδικό σε όλη την Ορθοδοξία, εικονίζεται καθήμενος σε λέοντα.

Αργότερα, ενώ ήταν ακόμα νέος στην ηλικία, συνελήφθη και μαρτύρησε. Κατά τον αρχαίο βίο του μαρτύρησε στα 18 του χρόνια, ενώ κατά τον νεότερο, του Συμεώνος του Μεταφραστού, δέχτηκε το μαρτύριο στα 16 του χρόνια. Εν πάση περιπτώσει, σε πολύ νεαρή ηλικία εκλήθη να δώσει κατάθεση για το ποια είναι η αλήθεια αυτής της ζωής. Ποιος είναι ο Κύριος της ζωής και του θανάτου; Και την απάντηση την ήξερε, διότι την ζούσε εμπειρικά στην καρδία του. Δεν ήταν μια θεωρητική απάντηση που έμαθε στα σχολεία, στη θεολογία και στα κατηχητικά. Αλλά ζούσε την αλήθεια της ζωής, βίωσε το νόημα της ζωής αλλά και του θανάτου, και έτσι ομολόγησε τον Χριστό.

Η ομολογία του αυτή έγινε αιτία να μαρτυρήσει με μία τρίαινα, λέει ο βίος του, μ' έναν ακόντιο, το οποίο είχε τρείς κεφαλές. Αυτή την τρίαινα, την κάρφωσε ένας στρατιώτης στα σωθικά του, στην κοιλία του. Και εξερχόμενος ο Άγιος από το στάδιο της Καισαρείας, πήγε σε κάποιο μέρος λίγο έξω από την Καισάρεια και εκεί, σ' ένα σπήλαιο, καθήμενος παρέδωσε το πνεύμα του. Στο ίδιο εκείνο μέρος έκτισαν οι Καισσαρείς εκκλησία προς τιμήν και μνήμην του Αγίου Μάμαντος. Μαρτύρησε τον 3^ον αιώνα.

Και ποιος ήταν αυτός που του έκτισε εκκλησία; Όχι κάποιος τυχαίος, ούτε και οποιοσδήποτε επίσκοπος. Ο Μέγας Βασίλειος είναι ήταν που αξιώθηκε να κτίσει την πρώτη εκκλησία του μεγάλου μάρτυρος της Πίστεως μας. Επιχείρησε και ο Ιουλιανός ο Παραβάτης να το πράξει, αλλά ο Θεός δεν δέχθηκε αυτή τη θυσία από χέρια που δεν ομολογούσαν Χριστό σεσαρκωμένον και αναστημένον.

Αυτός ο άγιος της Καισαρείας, έγινε και άγιος της Κύπρου, αφού τα λείψανά του, κατά την παράδοση, ήλθαν σ' αυτό τον φιλόξενο κόλπο της Μόρφου όπου ευσεβείς άνθρωποι των Σόλων, από το Στομάτιον του Συριανοχωρίου, όπως λέγεται ο τόπος όπου συναντιέται ο Σερράχης με τον θαλάσσιο κόλπο, με τα αλμυρά νερά της θάλασσας δημιουργώντας το στόμα του ποταμού. Εκεί, λοιπόν, εξεβράσθη η σαρκοφάγος με τα λείψανα του αγίου, η οποία σώζεται εδώ μέχρι σήμερα. Αυτή η πανάρχαια σαρκοφάγος, από τα αρχαία χρόνια, δευτέρας και τρίτης χρήσεως, εντός της οποίας τέθηκαν τα λείψανα του Μεγαλομάρτυρος Μάμαντος, οπωσδήποτε μέρος των λειψάνων αυτού.

Πότε έγινε αυτή η άφιξη; Θρυλούνται πολλά και μαρτυρούνται πολλά. Το πιο πιθανό είναι να έγινε τον καιρό των Ακριτών, τον 7^ο, 8^ο, 9^ο αιώνα. Μπορεί και μεταγενέστερα. Όταν το 1071 η Καισάρεια έπεσε στα χέρια των Σελτζούκων Τούρκων, πρόσφυγες Καππαδόκες ήρθαν εδώ φέρνοντας μαζί με την προσφυγιά τους και τον Άγιο τους, τον Άγιο Μάμα. Τον προσέφεραν στην Κύπρο, και η Κύπρος τόσο πολύ τον αγάπησε που τον έκανε Κύπριο, τον πολιτογράφησε, τον έκανε δικό της.

Οι τρεις άγιοι που κατ' εξοχήν τιμώνται και αγαπώνται στην Κύπρο, είναι και οι τρείς από την Μικρά Ασία. Ω τουπαραδόξου θαύματος! Ο πρώτος, πάνω από τον Άγιο Μάμα, ο Άγιος Γεώργιος, επίσης Καππαδόκης, εκ πατρός του. Ο δεύτερος, ο άγιος Μάμας από την Γάγγρα της Παφλαγονίας και μαρτυρήσας στην Καισάρεια. Η τρίτη είναι μια αγία γυναίκα, παιδομάρτυς και αυτή, η Αγία Μαρίνα από την Αντιόχεια της Πισιδίας, πάλιν της Μικράς Ασίας.

Όλα αυτά δείχνουν τη σχέση μας με την χριστιανική Μικρά Ασία. Και όλα αυτά δείχνουν τις περιπέτειες της πονεμένης Ρωμιοσύνης και της φυλής μας. Πάντοτε πρόσφυγες. Τα λείψανα να πηγαίνουν από τόπου εις τόπον. Οι εικόνες; Το ίδιο. Όμως πιστοί και Χριστιανοί πάντοτε σ' αυτό τον τόπο, την φιλόξενο τόπο της Κύπρου, τον φιλόξενο τόπο της Μόρφου. Και κοιτάξτε τι ωραία που σήμερα αξιωθήκαμε -και ψες το αισθανθήκαμε, όλως ιδιαίτερα και έντονα, αυτό το φιλόξενο ήθος, το οποίον έχει ο Άγιος Μάμας-, να φιλοξενεί προς ενίσχυση του Αγίου μας, ποιαν εικόνα; Την αγιότερη και θαυμαστότερη εικόνα που έχει η Κύπρος. Εικόνες θαυματουργικές της Παναγίας έχουμε πάμπολλες με κορυφαία εικόνα, όπως είπαμε ψες, την Παναγία του Κύκκου. Αλλά θαυματουργή εικόνα του Χριστού, ψάχνω μέσα στην δική μου μνήμη και δεν βρίσκω άλλη, τόσο θαυμαστή και τόσον αγαπητή σε όλη την Κύπρο, όσο την εικόνα που βρίσκεται σήμερα εν τω μέσω ημών, την εικόνα του Χριστού του Χρυσοσώτηρος της Ακανθούς.

Έτσι, λοιπόν, ο Χρυσοσώτηρας βγήκε από την φυλακή που τον έθεσαν και τώρα βρίσκεται ανάμεσα μας, λαμπροφορημένος με το χρυσό πουκάμισο του, όπως οι Ακανθιώτες τον στόλισαν εδώ και αιώνες, για να συντροφεύει τον Άγιο Μάμα μέχρι να έρθει η ώρα για το μέγα θαύμα, για το μέγα έλεος. Και έρχεται αυτή η ώρα. Και έρχεται αυτό το μέγα έλεος. Όχι, γιατί μας αξίζει. Αλλά γιατί το αποφάσισε ο Θεός, για τους καλούς απογόνους που έρχονται. Να το ξέρουμε αυτό κι έτσι να ταπεινώνουμε λίγο τον νου μας.

Μου έλεγε κάποτε κάποιος άνθρωπος του Θεού, «Μην περηφανεύεσαι που χτίζουμε μοναστήρι. Δεν το χτίζουμε για μας. Το χτίζουμε για κάποιους που θα έλθουν μετά από μας, για να αγιάσουν. Έτσι να σκέφτεσαι, μου έλεγε.» Και για μας έρχεται, λοιπόν, το μέγα έλεος, για τα παιδιά μας, για τα εγγόνια μας, για τα δισέγγονά μας. Και η ζωή ημών των Χριστιανών, εξαιρέτως ημών των Ορθοδόξων που είμεθα εικονόφιλοι και τιμούμε τις εικόνες, όλως εξαιρέτως στην Κύπρο. Πολύ περισσότερο και απ' αυτήν την Ελλάδα. Οι Ελλαδίτες το παραδέχονται αυτό. Μόλις μπει ο Κύπριος μέσα στην Εκκλησία, τρέχει στις εικόνες να τις προσκυνήσει. Αυτή λοιπόν η αγάπη που έχουμε για τις άγιες εικόνες, εκφράζεται σήμερα με την παρουσία του Χρυσοσώτηρος εδώ, κάτω από τον υψηλό τρούλο του Αγίου Μάμαντος.

Πώς ανδρώθηκαν οι κοινότητες μας; Πώς οργανώθηκαν; Υπήρχε μια εικόνα ενός Αγίου, μικρή ή μεγάλη, αγαπητή πάντως στους πρωτινούς. Του έχτιζαν ένα ναό, μικρό ναό. Ύστερα μεγάλωναν τον ναό. Πάλι γύρω από την εικόνα. Η εικόνα στο κέντρο. Και γύρω από την εικόνα, και γύρω από τον ναό έχτιζαν οι Χριστιανοί τις συνοικίες τους, τις γειτονιές τους. Αυτό που συνείχε κι αυτό που συνέχει τον Χριστιανικό και Ορθόδοξο βίο μας, είναι η εικόνα του χωριού μας. Έχουμε την εικόνα μας, έχουμε το χωριό μας! Κύριε Σαββίδη, κρατάς το χωριό σου αυτή τη στιγμή, έχεις τον Χρυσοσώτηρα και σε έχει ο Χρυσοσώτηρας, τόσο εσένα όσο και όλους τους επιγενόμενους δημάρχους. Κύριε Πίττα, έχεις την Μόρφου, γιατί έχεις τον Άγιο Μάμα. Όταν έχουμε τις εικόνες των Αγίων μας και τις τιμούμε και τις λειτουργούμε, έχουμε τα χωριά μας. Και έχουμε και ελπίδα για το μέγα έλεος.

Για όλους μας έχει ο Θεός και για Ελληνοκυπρίους και για Τουρκοκυπρίους και για Μαρωνίτες και για Λατίνους και για Αρμενίους. Το μέγα έλεος του Θεού δεν έχει εθνικότητα, δεν έχει εθνικισμό. Είναι ένας τρόπος που ο Θεός αποφάσισε, αφού οι άνθρωποι δεν τα κατορθώνουν να το κατορθώσει Αυτός, μέσα από ιστορικά γεγονότα που έρχονται... Δεν θα είναι κάτι ουράνιο, όπως φαντάζονται μερικοί. Από τη γη θα γίνει το θαύμα, αλλά θα είναι με φώτιση και με έφεση του Θεού. Μας έλεγε ένα άνθρωπος του Θεού, ο γέρο Παΐσιος του Αγίου Όρους, «θα δείτε, λέει, μεγάλες αλλαγές στην περιοχή όταν η Ελλάδα πεινάσει και πει το ψωμί ψωμάκι». Μας τα ‘λεγε αυτά πριν 25 χρόνια. Ποιος να το φανταζόταν ότι στην Ελλάδα θα πουν το ψωμί ψωμάκι. Και τώρα γίνεται;

Άρα, εμείς πρέπει να είμεθα έτοιμοι, αλλά να είμεθα έτοιμοι ως Χριστιανοί, άνθρωποι της ειρήνης που δεν θα επαναλάβουμε τα αλλοτινά μας λάθη. Άνθρωποι που τους Αγίους μας θα τους κάνουμε, τρόπον τινά, μια βαθιά υπόκλιση. Και θα πω και στον Αχμέτ που με κινηματογραφεί τώρα: έλα και συ, έχει και για σένα ο Χρυσοσώτηρας, έχει και για σένα ο Άγιος Μάμας! Όπως μου είπε χθες στον Κορμακίτη, ένας φίλος Τουρκοκύπριος, «αύριο θα κάμεις το λειτουργία;» Του λέω «ναι». Και μου λέει, «εμένα εξέχασε με Θεός και θέλω σε παρακαλώ να κάνεις μια προσευχή και για μένα». Και λέω, «κοίτα να δεις!».

Λέμε λέμε, αλλά τι δύναμη έχουμε εμείς; Καμιά δύναμη δεν έχουμε. Μόνο την πίστη μας. Μου έλεγε ο γέρο Ιάκωβος Τσαλίκης, «Για ένα να καυχάσαι. Για την πίστη σου την αληθινή». Αυτήν την πίστη έχουμε. Και επειδή έχουμε αυτή την πίστη, από καιρού εις καιρόν ο Θεός μας παρουσιάζει μικρά θαύματα. Και η εύρεση της εικόνος της Ακανθούς, του Χρυσοσώτηρος, είναι ένα μικρό θαύμα πρώτιστα για τους Ακανθιώτες, αλλά και για μας τους Μορφίτες. Είναι τιμή να φιλοξενούμε άχρι καιρού αυτήν την αγία θαυματουργή εικόνα. Προσωρινά, μέχρι να γίνει το μέγα έλεος. Εύχομαι, λοιπόν, καλό ραντεβού να έχουμε κύριε Σαββίδη εκεί που πρέπει, εκεί που πρέπει σε σας, εκεί που πρέπει του Χρυσοσώτηρος, εκεί που πρέπει όλων μας.

Εις έτη πολλά, ευλογημένα, με το μέγα έλεος εις τον τόπον μας.