Δρ Χριστόδουλου Α. Χατζηχριστoδούλου, βυζαντινολόγου

Το εξωκκλήσι ανήκει στη δικαιοδοσία της Εκκλησιαστικής Επιτροπής του Τιμίου Σταυρού Κάτω Ζώδιας. Βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της Ζώδιας, στο δρόμο που οδηγεί στη Μόρφου, μέσα στα περιβόλια με τις πορτοκαλιές, όπου υπήρχαν τα αλώνια της κοινότητας. Από το οδόφραγμα του Αστρομερίτη απέχει περίπου 10 λεπτά.

Το εξωκκλήσι κτίστηκε το 1914, πιθανώς στη θέση παλαιότερου ναού. Πρόκειται για μονόκλιτη δρομική βασιλική, η οποία καλύπτεται από οξυκόρυφη καμάρα με δύο ενισχυτικά τόξα. Στα ανατολικά έχει μεγάλη τρίπλευρη αψίδα Ιερού. Η τοιχοδομία του αποτελείται από κροκάλες του ποταμού και κιτρινωπό πωρόλιθο της περιοχής.

Από τον εσωτερικό διάκοσμό της διατηρείται σε πολύ κατάσταση η τοιχογραφία του αγίου Γεωργίου δρακοντοκτόνου με σκηνές του βίου του των αρχών του 20ού αιώνα. Η τοιχογραφία ιστορήθηκε από τους ζωγράφους ιερομόναχο Φώτιο και Παγκράτιο με την τεχνική της ελαιογραφίας.

Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, το εξωκκλήσι του Αγίου Γεωργίου συνδεόταν με μονοπάτι με τη βυζαντινή μονή του Αγίου Γεωργίου του Ρηγάτη, κοντά στο χωριό Κυρά. Οι χωρικοί αναφέρονταν στην παρουσία του Αγίου στο εξωκκλήσι του με τη φράση: «Έρκεται ο Ριάτης στα έξω αλώνια του».

Μια άλλη παράδοση που συνδέεται με το εξωκκλήσι είναι το κόλλημα κερμάτων στην τοιχογραφία του Αγίου Γεωργίου από κοπέλες με την παράκληση να τις βοηθήσει να πάρουν εκείνους που αγαπούσαν. Στην περίπτωση αυτή ο Άγιος προβάλλεται ως προστάτης των ερωτευμένων. Το έθιμο να κολλούν κέρματα σε εικόνα του ίδιου Αγίου απαντά και στον ναό του Αγίου Γεωργίου Πητιδιώτη, ο οποίος βρίσκεται κοντά στα χωριά Φλάσου, Λινού και Κοράκου.

Σύμφωνα με την Παναγιώτα Βαλανίδου οι χαρτωμένοι (=αρραβωνιασμένοι) συνήθιζαν να επισκέπτονται το εξωκκλήσι για να προσκυνήσουν τον Άγιο Γεώργιο.

Χαρακτηριστικό είναι και το θαύμα με τον Άγιο Γεώργιο που συνέβη στην Παναγιωτού και στην κόρη της Θεογνωσία Γελάση, το οποίο περιγράφεται στην έκδοση Ασκητές μέσα στον κόσμο. Το θαύμα αφηγήθηκε ο Μητροπολίτης Μόρφου στον επικήδειο του στη Θεογνωσία στις 13 Φεβρουαρίου 2015: «Πήγε η Παναγιωτού μαζί με την κόρη της Θεογνωσία και άλλους στον εξωκκλήσι της Κάτω Ζώδιας -προ της εισβολής -, στον Άγιο Γεώργιο των Ξαλώνων, αλλά ήταν κλειστή η εκκλησία. Η Παναγιωτού είχε τέτοια απλότητα αλλά και τέτοια φυσική πίστη, που με δυνατή φωνή είπε: «Άγιε Γεώργιε, είσαι μέσα; Αν είσαι μέσα, άνοιξέ μας!» Και άκουσε τη φωνή του Αγίου Γεωργίου από μέσα, που της απάντησε: «Είμαι μέσα! Ελάτε!» Αλλά, για να ακούσει τη φωνή του αγίου, σημαίνει και αυτή είχε καθαρίσει τις αισθήσεις τις και μπορούσε, ήταν άξια, να ακούσει αυτή τη φωνή. Γι αυτό, όσοι δεν έχουμε την εμπειρία του Θεού, να εμπιστευόμαστε την εμπειρία των αγίων, την εμπειρία των ενάρετων ανθρώπων του Θεού».

Στο εξωκκλήσι φυλάσσονται τα τελευταία χρόνια δύο χάρτινες εικόνες σε ξύλο, η πρώτη με την Παναγία των Καθάρων (η οποία είναι αντίγραφο εικόνας (19^ος αι.) της Μονής των Καθάρων στον κατεχόμενο Λάρνακα Λαπήθου, η οποία επαναπατρίστηκε το 2013) και η δεύτερη με παράσταση των Αγίων Τόπων, που βρέθηκαν κοντά στο χωριό Αγία Ειρήνη Κερύνειας από Τουρκοκύπριο.

Πλησίον του εξωκκλησιού πριν από την τουρκική εισβολή είχε βρεθεί, σύμφωνα με τον Μενέλαο Χριστοδούλου θησαυρός αρχαίων ελληνικών νομισμάτων από τη Μαγνησία της Μ. Ασίας, στοιχείο που μαρτυρεί τις σχέσεις ή ακόμη μετακινήσεις πληθυσμών από και προς την περιοχή της Ζώδιας.

Το εξωκκλήσι του Αγίου Γεωργίου των Ξαλώνων πανηγύριζε την Τρίτη της Λαμπρής, οπότε γινόταν πάνδημος εκκλησιασμός των κατοίκων της Ζώδιας και άλλων από τα γύρω χωριά.

Βιβλιογραφία